Treny Jana Kochanowskiego
Powstanie: 1580 r., Rok po śmierci jego córki
Gatunek: tren-poezja okolicznościowa, żałobna, w starożytności służył do upamiętniania dokonań wybitnej jednostki, rozpamiętywania jej zasług i zalet. Miał ścisłą kompozycję: rozpoczynał się od pochwały zmarłego, kończył pocieszeniem. Kochanowski złamał te zasady, pisząc o 2,5latce, nie opiewając wielkich czynów zmarłej, lecz wyrażając uczucia cierpiącego ojca, dokładając wątki filozoficzne i religijne. Poemat filozoficzny - zapis refleksji człowieka, który w obliczu nieszczęścia musi zweryfikować wyznawane wartości. Problem cyklu to postawa wobec cierpienia.
Budowa og trenu
Wstęp - wezwanie do lamentu
Pochwała zmarłego - wyliczanie zasług
Opłakiwanie - wszyscy są smutni, czasem można napisać żeby się tak nie smucili
Konsolacja - pocieszenie
I
Wezwanie do lamentu
Wstęp
Apostrofa do starożytnej tradycji pogrzebowej
Heraklit (przemijanie), Simonides (pisał nagrobne epigramaty) zostają powołani na patronów utworu
Lepiej zapomnieć czy zastanawiać się i płakać?
II
Wezwanie do lamentu
Podmiot wolałby pisać wiersze dla dzieci niż to
Skoro Urszulka zmarła tak młodo to czemu się w ogóle rodziła?
III
Pochwała zmarłej
Apostrofa do córki, tęsknota za nią
Cierpienie ojca tak wielkie, że wolałby umrzeć i być z córką
Wymienia cnoty i zalety córki
IV
Pochwała zmarłej
Apostrofa do śmierci
Mit o Niobe (matka zabitych 14 dzieci, która skamieniała z cierpienia) - rel
V
Pochwała zmarłej
Porównanie homeryckie do oliwki
Śmierć małego dziecka = nieuważne ścięcie przez ogrodnika oliwki w sadzie
Pretensje do Persefony
VI
Pochwała zmarłej
Apostrofa do córki
Safo słowiańska, takie zdolne dziecko
Cytat ludowej pieśni weselnej
Porównanie wyjazdu córki z domu do męża,
bo umarła
Okazuje się że Urszulka ma też matkę
VII
Pochwała zmarłej
"nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory mojej namilszej cory"
Miała fancy ubranka, których już nie założy
Zdrobnienia
Znów porównanie, że Urszulka nie wyjdzie za mąż (bo nie żyje)
VIII
Pochwała zmarłej
"wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim"
Przymioty Urszulki: wesoła, gadatliwa, wszędzie jej było pełno, prosta, grzeczna, dużo się śmiała i radowała przez co cieszyła rodziców, była ich pociechą i spełnieniem
Teraz jest pusto i jej brakuje
IX
Opłakiwanie
Kryzys Kochanowskiego let's gooo
Taki mądry to powinien sobie poradzić z żałobą
Rozrachunek ze stoicyzmem:
Nie da się nie czuć, być apatycznym
Ich mądrość jest wydumana, niepotrzebna irl, jej wymagania przerastają człowieka
X
Opłakiwanie
Kulminacja bólu i rozgoryczenia poety wobec filozoficznych zaleceń
Kryzys wiary (pogańskie koncepty koło chrześcijańskich 🫤)
"Orszulo moja wdzięczna, gdzieś mi się podziała? W którą stronę, w którąś się krainę udała?" - apostrofa do Urszulki
Podmiot szuka, gdzie po śmierci trafiła jego córka. Wylicza: chrześcijańskie niebo, raj, szczęśliwe wyspy (mitologia grecka), Hades, zamiana w słowika - reinkarnacja, czyściec, miejsce gdzie przebywają dłuższe przed narodzeniem (Platon)
"gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest "– punkt kulminacyjny - czy w ogóle istnieje życie wieczne i Bóg?
Prośba do Urszulki o pocieszenie i nawiedzenie – zakończenie
Toposy "gdzie jest? Gdzie są?"
XI
Opłakiwanie
Zaprzeczenie budowanemu przez lata optymistycznemu światopoglądowi
Brutus (ten od Cezara) - symbol rozpaczy, "fraszka cnota"(cnota się nie liczy)
Pobożność jest bezużyteczna
Moralne życie też
Zamiast "Bóg" pisze "nieznajomy wróg"
Przez rozpacz traci i radość, i rozum
Próbujemy udawać że jesteśmy tacy mądrzy ale tak naprawdę nie potrafimy pojąć mądrości
XII
Opłakiwanie
Wyliczanie zalet Urszulki: grzeczna, posłuszna, nierozpieszczona, umiała śpiewać, mówić, rymować, mądra, taktowna, skromna, modliła się, kochała rodziców, pomagała im
Porównanie do kłosa, który upadł przed żniwami
XIII
Opłakiwanie
Apostrofa do córki
Epitafium na grób
To ona powinna opłakiwać go
XIV
Opłakiwanie
Mit o Orfeuszu
Kochanowski chce pójść do Hadesu po swoją córkę i uprosić jego Boga o łaskę
XV
Opłakiwanie
Erato (muza poezji miłosnej z lirą)
Lutnia
Niobe:
Jej dzieci to ścięte kosą polne kwiaty
Pod jej skamieniałą skórą są rany, a jej marmurowy posąg płacze
XVI
Pocieszenie filozoficzne
Normalnie umrze ze smutku
Aż przestał pisać
Czy jeszcze żyje czy tylko śni?
Overthinking
Póki jesteśmy młodzi starość jest błaha
Cyceron (Arpin) - stoik, który porzucił swoje wartości, kiedy zmarła jego córka i gdy błagał o życie nasłanych na niego asasynów
Nie da się być stoikiem wobec nieszczęścia
Fortuna
Człowiek nie kamień
XVII
Pocieszenie
Śmierć Urszulki – wyrok boski
Śmierć dopada każdego
Nie da się wytłumaczyć cierpienia ani lekko go traktować, śmiech jest szaleństwem, lekceważenie tylko potęguje ból
Stoicyzm nie działa
Rozum i stoicyzm nie koją cierpienia, ale Bóg tak
XVIII
Pocieszenie
Apostrofa do Boga
Forma modlitwy
Refleksja nad relacją człowieka z Bogiem: gdy wszystko jest dobrze zapominamy o nim i cieszymy się życiem, kiedy Bóg to odmienia i jego łaska przemija człowiek się męczy, błaga o litość
Metafora śniegu roztapianego przez słońce – człowiek jest niczym wobec potęgi Boga
Bóg jest litościwy, miłosierny i nie gardzi pokornym człowiekiem
XIX albo Sen
Podmiot nie może spokojnie spać, ukazuje mu się jego matka z Urszulą na rękach
Podsumowanie cyklu, problematyka religijna i filozoficzna
Oniryzm
Matka zapewnia go o życiu wiecznym duszy
Konsolacja (pocieszenie, zwyczajowo ostatnia część utworu żałobnego)
Mądrości matki: żyjemy żeby cierpieć, inni mają gorzej,"mistrzu sam się lecz" - mówiłeś o stoickim i epikurejskim życiu więc tak żyj, czas leczy rany, ale jak jesteś mądry to powinieneś szybciej uleczyć ból serca, mądry człowiek nie rozpamiętuje przeszłości, it is what it is, Bóg daje i smutek i radość
"ludzkie przygody ludzkie noś" - Cyceron nawiązanie
Matka znika, a Kochanowski nie wie, czy mu się to nie przyśniło
5 notes
·
View notes