#sonety | Explore Tumblr Posts and Blogs

mri-mg · 1 year

Text

Adam Mickiewicz (romantyzm)

Adam Mickiewicz (biografia bo konteksty, daty są tak orientacyjnie; co napisał)

urodzony 24 grudnia 1798 r. w Nowogródku

żył sobie na Litwie

1812 przez Nowogródek przeszły wojska napoleońskie Pan Tadeusz

1815 studia w Wilnie

1817 razem z Tomaszem Zanem założyli Towarzystwo Filomatyczne, a w 1822 Zgromadzenie Filaretów, które przerodziły się w spiskowe organizacje narodowo-patriotyczne

"Oda do młodości"

20s niespełniona miłość do zamożnej Maryli Wereszczakówny (werterowsko nie mogli się pobrać, bo on był ze szlachty zaściankowej, a ona zaręczona) Dziady 3 i 4

był sobie nauczycielem

1822 "Ballady i romanse"

1823 "Dziady" 2 i 4, "Grażyna" (hetero Illiada)

1823 zaaresztowany i uwięziony w klasztorze w Wilnie (nie lubił caratu, a car nie lubił jego)

zesłany w głąb Rosji (Petersburg, Odessa, Moskwa, Krym)

zaręczył się tam, ale zerwał zaręczyny

1826 "Sonety krymskie", "Sonety odeskie"

1828 "Konrad Wallenrod"

1830 podróżował po Europie i prawie wziął udział w powstaniu listopadowym, ale jednak został w Dreźnie, gdzie napisał:

1832 Dziady 3

wyemigrował do Paryża

Wielka Emigracja

ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał 6 dzieci

1834 "Pan Tadeusz"

profesor w Lozannie (Szwajcaria)

1839-40 wydane pośmiertnie "Liryki lozańskie"

mesjanizm

1848 Legion Mickiewicz we Włoszech (Wiosna Ludów)

1855 chciał zrobić Legion Polski, więc pojechał tam gdzie wojna krymska ale zaraził się cholerą

zmarł 26 listopada 1855 r. w Stambule

Tematyka dzieł Mickiewicza:

Mickiewicz lowelas - romantyzm (w sensie miłość, ale też ludowość i duchy jak w epoce*) - Romantyczność*, Dziady 4*, Niepewność, Dobranoc

Mickiewicz zwiedzał świat, co skłoniło go do zbyt wielu rozmyślań, opisów przyrody i kryzysu egzystencjalnego - Sonety krymskie, Liryki lozańskie

Mickiewicz wielkim Polakiem był - polityka i niepodległość - Dziady 3, Konrad Wallenrod

nwm gdzie tu Oda do młodości pasuje

Początki

"Oda do młodości"

apostrofa do młodości

apoteoza młodości, której poeta przypisuje ogromną siłę duchową, szlachetność, entuzjazm i rewolucyjny zapał

gloryfikacja młodości

chęć do całkowitej przemiany świata i wiara w zwycięstwo wolności

stała się wierszem-manifestem młodych romantyków

połączenie cech oświeceniowych i romantycznych, stanowi utwór przełomu epok

ma elementy klasyczne i romantyczne

oda (gatunek klasyczny)

aluzje mitologiczne (prace Herkulesa i lot Ikara)

motyw lotu, statku, mityczny

sentencja („w szczęściu wszystkiego są wszystkich cele”)

kontrast młodości i starości

wyliczenia wad świata oświeceniowego

siłą romantyków jest wolność, samodzielność w działaniu i myśleniu. Moc młodego pokolenia podkreślają mitologiczne porównania do Heraklesa

Motywacja młodzieży do działania, aby chciała wykorzystać pełnię swoich możliwości

Bezsilność pokolenia klasycystów oddaje metafora starca i samotnego żeglarza, którego cechuje egoizm. Ich świat jest materialny, ograniczony do tego, co widać gołym okiem. Starzy są wycofani, skryci jak metaforyczny „płaz w skorupie”. Ich życie pozbawione jest celu, po śmierci natychmiast zostają zapomniani

Idealizm młodych ma zmienić świat pozbawiony wyższych uczuć, oparty wyłącznie na rozumie. Przez jedność i braterstwo romantyków powstanie nowa rzeczywistość.

Młodzi>starzy

cechy romantyczne: rewolucja, uczuciowość, ograniczenie rozumu i utrata zmysłów, zdanie się na intuicję, emocjonalność, potęga ducha, prowokacyjność (obrażanie starszych i używanie prowokacyjnego, budzącego odrazę słownictwa, które narusza klasycystyczne normy), idealizm młodości vs marazm, w który popadli starzy. Poeta wzywa do rewolucji, której tak pragnęli romantycy.

"Romantyczność"

Gatunek: ballada - bardzo romantyczny gatunek z pogranicza liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (dialogi), którego tematem są niezwykłe wydarzenia. Pochodzi z tradycji ludowej.

Cechy ballad romantycznych:

ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa),

liczne dialogi w balladach poświęconych zmarłym

obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów)

przysłowia ludowe, złote myśli

Obecność przyrody

przyroda jako żywy bohater

język stylizowany na język ludowy

cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści,

autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem

Fabuła: Akcja na rynku małego miasteczka. Młoda dziewczyna zachowuje się jak szalona. Karusia wyciąga do kogoś ręce, rozmawia z duchem zmarłego chłopaka. Prosty lud na początku jej nie ufa. Dopiero później ludzie stwierdzają, że widzi Jaśka, bo w jej sercu nadal obecna jest miłość. Wśród tłumu pojawia się starzec reprezentujący pojęcia klasyczne: wiedze, naukę rozum. On nie wierzy w istnienie ducha, wyśmiewa młodą dziewczynę. Pojawia się poeta- narrator ballady, przeciwnie; stwierdza: ,,czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko".

kolejna propaganda romantyzmu

wiara>>>rozum

ludowość

miłość (niespełniona bo Jasiek umarł)

natura

elementy fantastyczne (duch)

"Dziady" cz. IV

Gatunek: dramat romantyczny

0. Pojawienie się tajemniczego Pustelnika (który okazuje się być duchem) w domu Księdza w wieczór Dnia Zadusznego.

1. Pierwsza godzina - miłości:

- wspomnienie "książek zbójeckich" (=bardzo angsty ff)

- wspomnienie ukochanej,

- opowieść o trzech rodzajach śmierci,

- opowieść o skąpym lichwiarzu.

2. Druga godzina - rozpaczy:

- opowieść Gustawa o odwiedzeniu ruin rodzinnego domu,

- wspomnienie rozstania z ukochaną,

- symboliczne samobójstwo.

3. Trzecia godzina - przestrogi: obrona obrzędu Dziadów wypowiadana przez Gustawa.

4. Zniknięcie Gustawa.

Temat: wielka, nieszczęśliwa miłość głównego bohatera - Gustawa, który przybywa w noc Dziadów do domu Księdza i opowiada mu w ciągu trzech godzin smutną historię swojego uczucia. Jednocześnie w całej akcji dramatu odbija się romantyczna wiara w możliwość przenikania się świata żywych ze światem zmarłych oraz ich wzajemnego na siebie oddziaływania, a przez to problematyka moralna dotycząca kwestii winy i kary.

"Niepewność"

"Sonety odeskie" (1825 r.)

nie jest sonetem, to piosenka

erotyk (wiersz miłosny)

"czy to jest przyjaźń? Czy to jest kochanie?"

Miłość

Zwrot do ukochanej (tak naprawdę nie da się stwierdzić czy to on czy ona)

Podmiot nie wie czy kocha babkę czy tylko lubi

gdy z nią jest to jest spoko fajnie, ale gdy długo jej nie widzi to bardzo za nią tęskni

Umarłby dla niej ale nie czuje do niej żądzy

Pamięta o niej ale nie pamięta jej twarzy

Napisał to nie pod wieszczym natchnieniem więc zastanawia się czy natchnęła go przyjaźń czy kochanie

"Dobranoc"

"Sonety odeskie" (1825 r.)

sonet (ale też go przerobiono na piosenkę xd)

erotyk (wiersz miłosny)

Anafora - każda zwrotka zaczyna się od "Dobranoc"

Adresat - ukochana

Rozstanie kochanków

powtarzanie "dobranoc" buduje napięcie w utworze

To jest ten moment kiedy musisz się rozłączyć ale tylko nawzajem mówicie pa i cześć na różne sposoby (tylko tutaj jest romantyczny)

W końcu ona zamyka drzwi

"Powtarzając: dobranoc! nie dałbym ci zasnąć" no shit sherlock

Sonety krymskie

1826 r., zbiór 18 sonetów, które stanowią artystyczną całość (opisują wyprawę narratora, Pielgrzyma)(bo Mickiewicz był na takiej wycieczce na Półwyspie Krymskim). Ich głównym motywem jest samotność.

"Stepy akermańskie"

pielgrzym podróżuje sobie po stepach koło Akermanu

porównuje wóz na stepach do łodzi na morzu

robi się ciemno a on się chyba zgubił :skull:

nakazuje zatrzymać się, bo chce popodziwiać przyrodę

choć to niemożliwe, słyszy odległe żurawie, w trawie motyla i węża, usłyszałby głos z Litwy

ale ktoś mu przerywa: "Jedźmy, nikt nie woła!"

motyw Pielgrzyma, podróży i orientalizmu (bo to wschód, blisko Turcji)

pewnie tęskni za ojczyzną skoro nawiązał do Litwy

"Burza"

opis burzy na morzu

onomatopeje (dużo wyrazów z r - brzmią groźnie, z sz, ż i cz - brzmią jak wiatr)

okropny sztorm, zaraz cała załoga umrze

pojawia się "genijusz śmierci" - jej personifikacja

już ich koniec, panikują i się modlą

jeden tylko siedzi spokojnie, osobno i myśli: "szczęśliwy, kto siły postrada, Albo modlić się umié, lub ma z kim się żegnać". Samotnik.

zazdrości żeglarzom tego lęku, bo mają bliskich i życie, których utracą, gdy umrą

"Widok gór ze stepów Kozłowa"

pielgrzym opisuje i pyta o ładną i wysoką górę

Mirza mu o niej opowida i mówi, że tam był

po 4-4-3-3 wersach sonetu Mirza mówi: "To Czatyrdah!" (dramatyczny name drop)

a potem Pielgrzym mówi "Aa!!"[6][7]

"Bakczysaraj"

Mickiewicz stwierdził że to relatable historia, bo chanatu krymskiego już nie ma i to tak jak Polski - z winy Rosji

Bakczysaraj był stolicą chanów krymskich

teraz jest już tylko ruiną

zarośnięty, pełen dzikich zwierząt

przejęte od ludzi przez przyrodę

pozostała fontanna haremu (wybudowana dla ukochanej chana) która płacze

i woła przez pustynię, gdzie jest ta miłość, potęga i chwała, które miały trwać na wieki?

historiografia - szukanie prawd moralnych itp. w historii

"Bakczysaraj w nocy"

robi się noc

dużo słownictwa powiązanego z islamem i orientem

muzułmanie wracają do domu z modłów

slice of life z ich kultury

"Srebrny król" — księżyc. Ta przenośnia, jak i cały obraz nocy, wzorowane są na poezji perskiej

opis scenerii

"Pielgrzym"

tęskni za litwą jest samotny

"Ajudah"

ostatni sonet w cyklu

podmiot stoi sobie na górze Ajudah

opisuje jak fale agresywnie rozbijają się o brzeg (bo z Ajudahu widać morze)

krajobraz to pole walki żywiołów

wieloryby

apostrofa do "poety młodego"

rada do poety: jeśli czuje uczucia równie gwałtowne jak te fale to niech napisze o tym wiersz i dzięki temu zostanie zapamiętany na wieki (topos non omnis moriar)

podmiot ujawnił się jako romantyczny poeta

Liryki lozańskie

Liryk - krótki tekst liryczny, zwięzła i wyrazista wypowiedź (lapidarna), ujęcie jednego nadrzędnego obrazu lub przeżycia.

ostatnie dzieło AM, motywy akwatyczne, osobiste wyznanie, refleksja o sensie życia i przemijaniu.

"Nad wodą wielką i czystą..."

stoją nad tą wodą czarne kamienie i czarne chmury, burza, woda odbija światło przez chwilkę i tyle, dalej jest wielka i czysta

ogromna potęga jaką posiada zjawisko naturalne

Poeta usiłuje uświadomić każdemu, że przeznaczenia nie możemy zmienić tak samo jak skały. "Skałom trzeba stać i grozić". Ich funkcją jest stanie i grożenie. Nie jesteśmy w stanie zmodernizować naszego losu

autor postanowił pełnić taką rolę w swoim życiu jaka została mu nadana. "Mnie płynąć, płynąć i płynąć".

pejzaż wewnętrzny (przyroda=opis przeżyć poety)

przedstawienie losu człowieka, ukazanie jego przemijalności w relacji do natury, która jest wieczna

kontemplacja

woda wielka i czysta = motyw akwatyczny

"Polały się łzy..."

absolutnie najlepszy wiersz Mickiewicz, bo ma tylko 5 wersów

lapidarny

1. "Polały się łzy me czyste, rzęsiste" - rozpłakał się (z rozgoryczeniem)

2. powód: "dzieciństwo sielskie, anielskie" (onomatopeja, bo miękkie zgłoski)

3. powód: "młodość górna i durna" (twarde głoski, ma negatywny stosunek do młodości, taki trochę sarkastyczny, że co on niby wtedy myślał??)

4. powód: "wiek męski, wiek klęski" (sssss jak syk bólu, bo tym też jest zawiedziony)

5. powtórzenie pierwszej zwrotki

budowa klamrowa

wiersz jest krótki, bo życie jest krótkie i niewarte więcej

motyw płaczu = motyw akwatyczny i guess

w sumie podmiot płacze, bo tęskni za dzieciństwem i żałuje, że zmarnował resztę życia

wyznanie

"Gdy tu mój trup..."

trup podmiotu zasiada wśród ludzi - paradoks

tymczasem jego dusza gdzieś daleko odpływa

ciało-trup pozostaje w codzienności, której nie może zaakceptować, zdaje się, że funkcjonuje zupełnie normalnie: spotyka się ze znajomymi i próbuje z nimi rozmawiać. Próbuje zagłuszyć wewnętrzny ból. Bohater jest rozdwojony, oddala się sam od siebie, jego dusza przebywa daleko,

zone out/dysocjacja

obraz mentalny

tak naprawdę jest w "ojczyźnie myśli swojej", gdzie jest ładnie, lato, arkadyjsko

pewnie chodzi o to że jest emigrantem i tęskni za Litwą

"Snuć miłość..."

podmiot chce "snuć miłość" (kochać), porównuje to kolejno do snucia nici przez jedwabnika, wody płynącej ze źródła, kucia złotej blachy, wiatru, siania zboża, wychowywania dzieci

z tego bierze się moc, która jest kolejno jak moc przyrody, żywiołów, krzewienia, ludzi, aniołów i Stwórcy

nwm co to oznacza ale dużo gradacji

paralelizm składniowy (bo każdy wers jest podobnie zbudowany)

część pierwsza, cała zbudowana z serii porównań, niezwykle obrazowo pokazuje, czym jest miłość i jak się ona w człowieku rodzi; część druga, również zbudowana na zasadzie paralelizmu, wyraża przekonanie o jej niezwykłej mocy.

Dramaty

"Konrad Wallenrod"

Gatunek: powieść poetycka - inspirowana G. Byronem ("Giaur"), synretyzm rodzajowy i gatunkowy, zaburzenia chronologii

Fabuła: Litwa - zagrożona ekspansją Krzyżaków. Obiór

Ma być wybrany wielki mistrz Zakonu; kandydatem jest tajemniczy Konrad Wallenrod, którego nieodłącznym przyjacielem i powiernikiem jest mnich Halban (wajdelota=bard). Halban i Arcykomtur wychodzą z zamku, aby rozważyć kwestię wyboru wielkiego mistrza. Słyszą głos pustelnicy z położonej nieopodal zamku wieży, wymienia imię Konrada. Konrad zostaje wielkim mistrzem i wprowadza rygor w życiu zakonnym. Często odwiedza mieszkankę wieży, z którą toczy tajemnicze dialogi (wydaje się, że doskonale się znają i łączy ich głębokie uczucie).

Na zamku krzyżackim odbywa się uczta na której pojawia się „stary wieszcz” - tajemniczy litewski wajdelota, śpiewa pieśń i opowiada (retrospekcja: powrót Litwinów z wojennej potyczki, wśród nich młodzieniec i jego starszy opiekun; młodzieniec opowiada Kiejstutowi swoją historię: jako dziecko dostał się do niewoli krzyżackiej został ulubieńcem Winrycha von Kniprode, ale chętnie słuchał opowieści starego litewskiego wajdeloty; nazywano go Walter Alf; chłopiec dorastał jako Litwin, skorzystał z pierwszej okazji, aby przejść na stronę Litwinów; Walter ożenił się z Aldoną, córką Kiejstuta, ale opuścił żonę, aby nieść pomoc zagrożonej przez Krzyżaków Litwie). Wajdelota kończy pieśń zapowiadając, że imię Alfa będzie kiedyś szeroko znane na Litwie;

Konrad, wyraźnie poruszony opowieścią wajdeloty śpiewa balladę Alpuchara - opowieść o bohaterskim Arabie Almanzorze, który zaraził się dżumą i chory wszedł do obozu Hiszpanów; pozornie się z nimi bratając wniósł między wrogów zarazki śmiertelnej choroby;

następuje ogólne zdziwienie, zgromadzonych rycerzy zaskakuje zachowanie wielkiego mistrza, krążą pogłoski, że to Halban, przebrany za wajdelotę, śpiewał Konradowi pieśń, która go tak wzburzyła.

Konrad prowadzi Krzyżaków przeciw Litwinom. Prowadzi wojnę tak, że Zakon ponosi druzgocącą klęskę. Tajemne zakonne zgromadzenie odkrywa, że Konrad Wallenrod nie jest nim w rzeczywistości, był giermkiem rycerza o takim nazwisku, który zaginął podczas walk w Palestynie. Na Konrada zapada wyrok śmierci. Okazuje się, że to Walter Alf, a kobieta z wieży to jego żona - Aldona.

Wallenrod rozmawia z Pustelnicą, to ich ostateczne rozstanie.

Wieki mistrz wypija truciznę. Halban żegna się z nim i odchodzi, aby opowiedzieć Litwinom o ich bohaterze. Konrad daje Aldonie znak, że umiera (błysk lampy), z pustelniczej wieży słychać śmiertelny jęk.

Konrad Wallenrod - tak naprawdę Walter Alf, którego w niewoli krzyżackiej wajdelota Halban wychował na Litwina. Zostawił Krzyżaków, ożenił się z Aldoną (córką księcia* Litwy Kiejstuta). Opuścił żonę i ojczyznę, by walczyć z Krzyżakami, podając się za jednego z nich - Konrada Wallenroda, którego był giermkiem i który zaginął w Palestynie. Zostaje wybrany na wielkiego mistrza zakonu, niedaleko którego mieszka pustelnica (Aldona). Prowadzi Krzyżaków do boju i doprowadza do wygranej Litwy. Tajemne zgromadzenie odkrywa jego spisek i skazuje go na śmierć. KW/WA żegna się z Aldoną i wypija truciznę. Aldona umiera ze smutku czy coś. Jest bohaterem bajronicznym. Konrad ma także cechy prometejskie: jest gotów do najwyższych poświęceń w imię dobra własnego narodu.

Bohater bajroniczny to:

• Samotnik-buntownik, skłócony z całym światem,

• postać obciążona tajemnicą czy winą, która powoduje cierpienie bohatera. Nie jest ani męczennikiem, ani silnym bojownikiem w stylu Prometeusza. Walczy, często w imię swojego własnego lub narodowego dobra, natomiast jest w tej walce z reguły osamotniony.

• Nieszczęśliwy kochanek,

• Emocjonalny, gwałtowny (rządzą nim dwa przeciwstawne, ale bardzo silne uczucia: ogromna miłość do Aldony i równie silna nienawiść do Krzyżaków)

• Jest przy tym wszystkim przekonany o własnej wyższości, wyjątkowości; wyróżnia go duma, a nawet pycha.

• To indywidualista, który z reguły zostaje postawiony przez trudnym wyborem moralnym, który wywołuje u niego cierpienie (zdrada Litwy czy Krzyżaków, miłość do Aldony vs nienawiść do Krzyżaków)

kostium gotycki - Poeta proponuje przywdzianie maski, czyli dopuszcza do składania ewentualnych deklaracji współpracy z zaborcą, wskazując jednocześnie na konieczność spiskowania i walki z Rosją pod pozorami wierności i lojalności. Aby oszukać cenzurę, sięga po kostium historyczny i umiejscawia akcję utworu w przeszłości, w latach 1390. Chodzi o to, żeby w ten sposób Polacy walczyli z carem.

wallenrodyzm - posługiwanie się podstępem i zdradą, by osiągnąć swój cel, który jest wzniosły i szlachetny

walka moralna i niemoralna:

moralna - walka na polu bitwy, "sposobem lwa", wg kodeksu rycerskiego, umieranie za ojczyznę

niemoralna - walka podstępem, "sposobem lisa", przechytrywanie i oszukiwanie wrogów, niekierowanie się żadnymi zasadami moralnymi