Tumgik
#jan le witt
vintagepromotions · 1 month
Text
Tumblr media
'Welcome to Paris'
Imperial Airways and British Airways travel poster (c. 1930). Artwork and design by Jan Le Witt and George Him. 
95 notes · View notes
acanfullofspiders · 2 years
Text
Meet the Vegetabull!
This poster was created during WW2 by Lewitt-Him Studio as part of an effort by the government to encourage British citizens to replace meat with other alternatives so that food could get sent to the soldiers.
Tumblr media
I think it lives in my nightmares now.
Source: https://collections.vam.ac.uk/item/O101113/the-vegetabull-poster-le-witt-jan/
0 notes
gyscafe · 2 years
Text
Tumblr media
Jan Le Witt
0 notes
queenofthenihil · 3 years
Text
Tumblr media
Les corps des frères De Witt (The Bodies of the De Witt Brothers) Jan de Baen, c. 1672/5
89 notes · View notes
classicarte · 4 years
Photo
Tumblr media
Les corps des frères De Witt (The Bodies of the De Witt Brothers) Jan de Baen, c. 1672/5
2K notes · View notes
garadinervi · 3 years
Photo
Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media Tumblr media
Cloud & Crystal. The Dorothee and Konrad Fischer Collection, Edited by Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Texts by Anette Kruszynski, Doris Krystof, Isabelle Malz, Philipp Kaiser, Dietmar Elger, Lynda Morris, Valerie Hortolani, Maria Müller-Schareck With a foreword by Marion Ackermann and Anette Kruszynski, with welcome notes by Martin Hoernes, Hannelore Kraft, Isabel Pfeiffer-Poensgen, Fritz Behrens, and Ursula Sinnreich, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf, 2016 [Exhibition: Exhibition: K20 Grabbeplatz, Düsseldorf, September 24, 2016 – January 8, 2017]. Design by Sascha Lobe, Simon Brenner / L2M3 Kommunikationsdesign
Feat.: Richard Artschwanger, Lothar Baumgarten, Bernd und Hilla Becher, Joseph Beuys, Stanley Brouwn, Daniel Buren, Marcel Broodthaers, Alan Charlton, Hanne Darboven, Jan Dibbets, Dan Flavin, Gilbert& George, Douglas Huebler, Stephen Kaltenbach, On Kawara, Harald Klingelhöller, Jan Kounellis, Jim Lambie, Sol Le Witt, Richard Long, Konrad Lueg, Robert Mangold, Pietro Manzoni, John McCracken, Mario Merz, Juan Muñoz, Bruce Nauman, Giuseppe Penone, Manfred Pernice, Ulrich Rückriem, Robert Ryman, Fred Sandback, Gregor Schneider, Thomas Schütte, Niele Toroni, Varga Weisz, Lawrence Weiner
39 notes · View notes
Text
Announcement for all those observing Christmas 1941…
Tumblr media
(Designed for the General Post Office by George Him and Jan Le Witt). 1941
5 notes · View notes
vg-brigittines · 4 years
Text
Pignon Nord-Ouest, une fresque en mutation. De noordwestelijke zijgevel, een muurschildering in verandering
FR //
Les transformations de la fresque du pignon nord-ouest du logement social « Brigittines » continuent. Après cette fente noire qui entrouvre la chrysalide et la ré-apparition en décembre d’une œuvre enfouie sous le ravalement de façade depuis 2009 - le portrait du père de l’artiste - Vincent Glowinski poursuit son travail de recherche en direct. Vendredi 24 avril 2020, dans le silence de la ville à l’arrêt, un second visage est apparu sur le pignon, tête en bas, qui rappelle inévitablement la fresque clandestine controversée apparue en 2017 lors de l’ouverture de l’appel à projet par la SLRB et le Logement Bruxellois dans le cadre du programme 101e%, et qui s’inspirait du tableau de Jan de Baen représentant les corps des frères de Witt suppliciés par la foule.
Vincent Glowinski semble être en train de réaliser une sorte de palimpseste, révélant progressivement son implication et ses questionnements artistiques durables liés à ce bâtiment, qui ont démarré près de 10 ans avant cet appel à projet. Une fresque en constante progression jusqu’au 6 juin 2020.
NL //
De muurschildering op de noordwestelijke zijgevel van sociale woonblok Brigittines blijft evolueren. Vincent Glowinski zet zijn live onderzoekswerk voort. Eerder schilderde hij een zwarte scheur in de insectenpop, en in december onthulde hij het portret van zijn vader dat sinds de gevelrenovatie in 2009 verborgen was. Op vrijdag 24 april 2020 verscheen in de verstilde stad een tweede gezicht op de gevel, dat onvermijdelijk doet denken aan de controversiële clandestiene muurschildering uit 2017, bij de opening van de projectoproep van de BGHM en Brussels Housing in het kader van het 101%-programma. Het ondersteboven gehangen gezicht is duidelijk geïnspireerd op de door de menigte gemartelde lichamen van de gebroeders de Witt op Jan de Baen’s schilderij.
Vincent Glowinski lijkt een soort palimpsest te maken, uit elke toevoeging blijkt zijn betrokkenheid bij dit gebouw, hij probeert er duurzame artistieke antwoorden voor te formuleren, iets waar hij al 10 jaar voor de projectoproep aan begon. Een fresco dat zich constant ontwikkelt tot 6 juni 2020.
Tumblr media Tumblr media
1 note · View note
Photo
Tumblr media
London’s Offer, by George Him and Jan Le Witt, 1938
1 note · View note
musicals256-blog · 6 years
Text
Musicals
Message me if you’d like any or have any of my wants. If you need, I can also help you find stuff, even if I don’t already have it. :)
VIDEO Aladddin- BWAY (BCEFA speech from AJ at end)      Adam Jacobs, Courtney Reed, James Monroe Iglehart, Jonathan Freeman Amelie- 2017 OBC A Very Potter Musical A Very Potter Sequel A Very Potter Senior Year Bandstand- OC Be More Chill- Off-BWAY (2018) Roughly 1st 20 mins      Will Roland, George Salazar, Gerard Canonico, Stephanie Hsu, Lauren      Marcus, Katlyn Carlson, Jason Tam, Jason SweetTooth Williams, Tiffany      Mann Bonnie and Clyde- BWAY      Jeremy Jordan, Laura Osnes The Book of Mormon- Workshop (Sept 1, 2010) The Book of Mormon- OBC (March, 2011) The Book of Mormon- BWAY (2012/13)      KJ Hippensteel, Jon Bass, Nikki M James, Rory O’Malley, Justin Bohon The Book of Mormon- Chicago (Dec 23, 2012)      Nic Rouleau, Ben Platt, Syesha Mercado, Pierce Cassedy, James Vincent      Meredith, Christopher Shyer, David Aron Damane The Book of Mormon- West End (May 29, 2013)      Gavin Creel, Daniel Buckley, Alexia Khadime, Stephen Ashfield, Giles Terera,      Tosh Wangho-Maud, Haydn Oakley, Tyrone Huntley, Ashley Day The Book of Mormon- Costa Mesa (Evening, May 17, 2014)       David Larsen, Cody Jamison Strand, Tallia Brinson, Pierce Cassedy, Jeff      Heimbrock, James Vincent Meredith, David Aron Damane, Christoper Shyer The Book of Mormon- Brazil (2015) The Book of Mormon- Cincinnati (Matinee, Sat April 2, 2016) ‘Orlando’ backdrop needed resetting.      Ryan Bondy, Cody Jamisson Strand, Candace Quarrels, Daxton Bloomquist,      Sterling Jarvis, David Aron Damane, Edward Watts, CJ Pawlikowski, Jacob      Haren The Book of Mormon- West End (Matinee July 20, 2016)      KJ Hippensteel, Brian Sears, Alexandra Ncube, Stephen Ashfield, Richard      Lloyd King, Dean Maynard, Delroy Atkinson, Kelly Agbowu, Philip Catchpole,      Christopher Copeland, Brendan Cull, Joseph Davenport, Jonathan Dudley,      Harry Francis, LLydia Fraser, Tyrone Huntley, Reece Kerridge, Alex Lodge,        Joshua Lovell, Nicholas Mclean, David McMullan, Tania Mathurin, Briana      Ogunbawo, David O’Reilly, Oliver Ormson, Sean Parkins, Stephen Rolley,      Jacade Simpson, Rhys Taylor, Kayi Ushe, Ellena Vincent, Rodney Vubya,        T’Shan Williams The Book of Mormon- Orlando (Dec, 2017) ‘You and Me- But Mostly Me’, ‘Sal Tlay Ka Siti’, ‘I Believe’      Kevin Clay, Connor Pierson, Kayla Pecchioni, PJ Adzima The Book of Mormon- Melbourne (Dec, 2017)      Ryan Bondy, Nyk Bielak, Zahra Newman, Bert La Bonte, Rowan Witt, Josh      Mulheran, Daniel Assetta, Todd Jacobsson, Eddie Grey, Matt Holly, Mitchell      Mahony, Morgan Palmer, Josh Russell, Andrew Broadbent, Augustin Aziz      Tchantcho, Jayme-Lee Hanekom The Book of Mormon- West End (Jan, 2018) ‘I Believe’ lyrics change “FORMER president of the church”      KJ Hippensteel, Cody Jamison Strand Charlie and the Chocolate Factory- BWAY (2017/18)      Christian Borle, Kathy Fitzgerald, F. Michael Haynie, Ben Crawfordm, Emma      Pfaeffle, Alan H. Green, Trista Dollison, Jackie Hoffman, Michael Wartella Dear Evan Hansen- OBC (2016) Falsettos- Revival OC (2016) Falsettos- Revival OC  (2017) Proshot Frozen- Denver OC Hairspray      Andrew Rannells Hamilton- OBC (Act 1) Hamilton- OBC In the Heights- OBC Mean Girls- OBC Newsies- Proshot (2017) Newsies- OBC Newsies- BWAY      Corey Cott Spring Awakening- OBC Spring Awakening (Deaf West)- OBC Tuck Everlasting- OBC
AUDIO Be More Chill- Off-Broadway Revival (2018) The Book of Mormon- Chicago (July 19, 2013)      Nic Rouleau, AJ Holmes, Syesha Mercado, Pierce Cassedy The Book of Mormon- West End (Matinee, Sat Jan 17, 2015) AD 2nd last show      Ashley Day (u/s), David O’Reilly (s/b), Alexia Khadime, Mark Anderson (u/s) The Book of Mormon- West End (May 26, 2015)      Ross Hunter, Brian Sears, Alexia Khadime, Stephen Ashfield, Richard Lloyd      King, Chris Jarman, Hugo Harold-Harrison The Book of Mormon- West End (July 14, 2015)      Nic Rouleau, Brian Sears, Dentee Benton, Stephen Ashfield, Richard Lloyd      King, Chris Jarman, Hugo Harold-Harrison, Ross Hunter The Book of Mormon- (2013/14)      Nic Rouleau, Cody Jamison Strand, Brian Sears The Book of Mormon- West End (July 19, 2016)      KJ Hippensteel, Brian Sears, Alexandra Ncube, Stephen Ashfield, Richard      Lloyd King, Delroy Atkinson, Dean Maynard, Brendan Cull, Joseph      Davenport, Jonathan Dudley, Harry Francis, Joshua Lovell, Nicholas Mclean,      Jacade Simpson The Book of Mormon- BWAY       Nic Rouleau, Brian Sears, Nikki Renee Daniels, Stephen Ashfield The Book of Mormon- BWAY (Evening, June 24, 2017)      Nic Rouleau, Brian Sears, Kim Exum, Stephen Ashfield, Billy Eugene Jones,      Stephen Christopher Anthony, Lewis Cleale, Bud Weber, Marja Harmon,      Delius Doherty, John Eric Parker, Derrick Williams, Tommar Wilson, J. Casey      Barrett, Tallia Brinson, Christian Delcroix, Ben Estus, Oyoyo Joi, Carole      Denise Jones, Ben Laxton, Darius Nichols, Hardy Weaver, Maia Nkenge      Wilson Dear Evan Hansen- BWAY (2017)      Colton Ryan, Olivia Puckett, Kristolyn Lloyd, Garrett Long, Mike Faist, Will      Roland, Michael Park, Jennifer Laura Thompson Dear Evan Hansen- OBC (Evening, Nov 19, 2017) Ben Platt’s final show Dear Evan Hansen- BWAY (March 15, 2018) Alex Boniello’s first show as CM      Alex Boniello, Rachel Bay Jones, Michael Park Newsies- OBC Mike Faist as Jack Kelly      Mike Faist SCORE BOOKS PIANO VOCAL 13 A Very Potter Musical Be More Chill Dear Evan Hansen Found/Tonight Mamma Mia Mary Poppins Rocky Horror The Wizard of Oz West Side Story Wicked Xanadu Young Frankenstein
CONDUCTOR SCORE 42nd Street A Chorus Line American Idiot Annie Annie Get Your Gun Anything Goes Avenue Q Barnum Beautiful: The Carole King Musical Blood Brothers Bonnie and Clyde The Book of Mormon The Boy From Oz Bring it On Cabaret Carousel Carrie Cats Chess Chicago Dreamgirls Evita Hair Hairspray Hedwig Jersey Boys Jesus Christ Superstar The Last Five Years Les Mis Little Shop of Horrors Next to Normal Oliver Once on this Island Pippin Ragtime Rent The Secret Garden The Sound of Music Tarzan Titanic Wicked Wicked (2nd version) Willy Wonka
WANTS Aladdin- Any cast from Australia (V/A) Be More Chill- full 2018 revival cast (V) The Book of Mormon- any I don’t already have (V/A)                                       Nic Rouleau/Stephen Ashfield (V)                                       Melbourne/Sydney cast (V/A) Dear Evan Hansen- Any understudies, Noah Galvin (V/A) Mean Girls- P/V or conductor score Honestly, anything else you have, I’ll probably be cool with.
12 notes · View notes
kafkasapartment · 6 years
Photo
Tumblr media
NEEDS TRANSPORT / DON'T WASTE IT. 1944. Jan Le Witt.
36 notes · View notes
vintagepromotions · 2 years
Photo
Tumblr media
‘The effects of over-cooking and keeping hot: Vitamin value, goodness, taste 'go up in smoke' - result is waste’
British wartime food nutrition and propaganda poster (c. 1940). Artwork by Jan Le Witt and George Him.
64 notes · View notes
architectnews · 2 years
Text
BDP Architects Practice Information + News
BDP Architects, Building Design Partnership, Pictures, Studio News, Designs, Projects, Offices
BDP Architects Practice
International Architects Practice – Buildings + Designs: Office News
post updated 23 February 2022
BDP Architects News
Architecture News for BDP
23 Feb 2022 BDP’s Gregory Fonseca Named Vice President Of American Institute Of Architects UK
BDP architect director, Gregory Fonseca, has been selected as the 2023 president elect for the American Institute of Architects (AIA) UK. For the 2022 financial year, Gregory will serve as vice president for the institute and will work to facilitate interaction and communication between members, other professionals and industry leaders; and lead the adoption of progressive initiatives that address the urgent challenge of climate change.
As part of his role, he will also host virtual and live building tours for the AIA, including a virtual building tour of Mole Architect’s Freeholders in Wells-next-the-Sea, Norfolk on 11th March 2022. He will also manage and host the AIA UK’s Excellence in Design Awards, which will be held at the Barbican on 12 May 2022.
Gregory said of his appointment: “I am very excited to take on the role of president of the AIA UK in 2023, I will be dedicated not only to promoting the objectives of the AIA UK’s mission statement my main goal will be to encourage and facilitate exemplary design solutions through a ‘sustainability in architecture’ agenda. In my view, the foundations of sustainable architecture include three diverse approaches: “economy”, “society” and “environment” and architects must play a key role in the reshaping of the built environment with innovative, effective and inclusive solutions in an effort to achieve net zero carbon. My ambition is to advocate for the profession; a sustainably minded one.”
The AIA UK’s mission statement is to serve members and the architectural community of the UK by providing relevant and innovative educational opportunities, promoting ethical and inclusive practices in the architectural industry and promoting good design in all aspects of the built environment.
Previously on e-architect:
18 Feb 2022 WaterSHED sports hall, Wardle Academy, Rochdale, Lancashire, north west England, UK Design: BDP photos courtesy of architects office WaterSHED sports hall Rochdale Interdisciplinary design consultancy, BDP has completed the innovative transformation of a school sports hall in Rochdale to create an exciting suite of classrooms, dining and social spaces. The new facility will enable the Watergrove Trust to meet an urgent demand for school places and accommodate more teaching and associate staff jobs for the area.
7 Feb 2022 Patimban New City masterplan , Patimban New City, Subang, West Java, Indonesia, South East Asia image courtesy of architects practice Patimban New City masterplan, West Java Commissioned by JICA for the West Java Government, a multidisciplinary team from BDP, Nippon Koei and AMO (Aarunya Mitra Optima) has created a new city-scale development plan on a flood-prone site, between mangrove forests and Patimban port in Subang, West Java. The sustainable masterplan aims to unlock the commercial potential of the area and create a resilient, ecological and prosperous waterfront city which promotes a symbiotic relationship between its communities, local ecology and the built environment.
17 Jan 2022
Seven New Principals For BDP
BDP promotes seven of its architect directors to support the growth of the interdisciplinary practice across its network of global studios.
BDP has announced that seven of its studio directors have been promoted to principals from January 2022. The move reflects BDP’s strategy for international growth and its commitment to enhancing its position as a market leader in the UK.
Caroline Robbie and Sami Kazemi have become BDP principals, joining Les Klein, Richard Witt and Anna Madeira to build BDP’s presence in new sectors across North America – from its Toronto studio.
Jeremy Farrington, who heads up BDP’s Singapore studio, also takes on the new role to increase BDP’s market share in South East Asia with a focus on urban design, transportation and mixed-use places.
In Dublin, Michael Mullen, who leads large-scale, urban regeneration and leisure projects such as The Net Zero Carbon Wren Hotel, Bonham Quay and Augustine Hill, takes on his new role and Max Martin, who has been instrumental in developing and leading major healthcare projects in both the UK and international locations, is promoted in Sheffield.
From its London Studio, James Baker and Kathryn Tombling have commenced their positions as BDP principals. James will lead workplace projects for both private and public sectors and Kathryn’s expertise in the design of major housing and regeneration developments will see BDP strengthen its work for developers, agents and local authorities, under her guidance.
BDP Chief Executive, Nick Fairham, said: “As we enter 2022, we are looking to the future with optimism and clear direction. We are proud to announce our seven new principals who reflect the ambition and strength of our practice and will help us secure new opportunities to design the most innovative, sustainable, people-centred places across the globe.”
Our plans for the success of our practice will be measured against higher levels of recognition for excellence of design, employee contentment and client satisfaction. These promotions are indicative of a new approach across our network of studios and we look forward to a prosperous future with them on our leadership team.”
BDP has a leading track record as a global interdisciplinary consultancy working in all major sectors including health, education, workplace, retail, urbanism, heritage, housing, transport, media environments and leisure and has won more than 1000 awards for design quality.
15 Dec 2021 Westergouwe Community Centre, Gouda, South Holland, The Netherlands image courtesy of architects practice Westergouwe Community Centre Gouda Building BDP and its partner, Marseille Buiten have been appointed to design the Westergouwe Community Centre – a mixed use development consisting of a primary school, amenities, sports and affordable housing in Gouda, Netherlands.
3 Dec 2021 Whitechapel Elizabeth Line Station, Whitechapel Market Conservation area, east London, England, UK image © BDP Whitechapel Elizabeth Line Station Building The Whitechapel Elizabeth line station has opened after being handed over to Transport for London. Sitting within the Whitechapel Market Conservation area, the design of the new station retains the distinctive and historic buildings constructed more than 100 years ago.
18 Nov 2021 The Wren Urban Nest, Dublin 2, Ireland photo : Nick Caville The Wren Urban Nest Dublin Hotel The newly opened Wren Urban Nest, based in the heart of Dublin, is a 137-room, nine floor hotel designed and built using the most advanced carbon reduction technologies, making it one of Europe’s most sustainable hotels in a major city centre. Eliminating the need for fossil fuels, the building uses 100% renewable energy and is the first hotel in Ireland to comply with the World Green Building Council’s definition of ‘Net Zero Operational Carbon’, without having to purchase carbon offsets.
18 Aug 2021 St James Quarter , central Edinburgh, Scotland Architects: BDP Glasgow studio + Allan Murray Architects St James Quarter Edinburgh BDP has helped complete the delivery of phase one of the new St James Quarter, Edinburgh, working with client Nuveen Real Estate to create a new destination in the heart of the capital. A new and modern 1.7 million sq ft masterplan in urban placemaking, it is one of the UK’s largest inner-city regeneration projects.
23 Jul 2021 Learning & Teaching Building at the University of Strathclyde, central Glasgow, Scotland, UK Design: BDP Glasgow Studio, Architects photograph : David Barbour Learning and Teaching Building University of Strathclyde The Learning and Teaching Project is a unique and collective hub for students and staff, comprising a variety of learning and teaching spaces, from small breakout spaces to a 400 seat lecture theatre. The range of spaces is reflective of the varying needs of activities throughout the building.
13 July 2021 Glasgow Queen Street Station Building, central Glasgow, Scotland photo : Nick Caville Glasgow Queen Street Station Building There is no greater proof that People Make Glasgow than to see the city without its crowds. The city centre has been dormant, feeling like a stage without a play. Now, the commuters and shoppers are returning from their Covid-enforced isolation and the redeveloped Glasgow Queen Street Station is there to welcome them.
12 June 2020 The new Clatterbridge Cancer Centre, Liverpool, England, UK Design: BDP Architects image courtesy of architects office The Clatterbridge Cancer Centre, Aintree The maritime city of Liverpool has a striking new form on the city skyline, that of the curving prow of CCC-L, which has prompted its nickname of The Liner.
19 Apr 2020 Opening of NHS Nightingale North West Manchester, England, UK image courtesy of architects NHS Nightingale North West Manchester BDP and Integrated Health Projects (IHP) have been instrumental in the creation of the Manchester Nightingale Hospital at the Manchester Central Convention Complex.
18 Dec 2019 International Architecture Practice BDP Opens New Studio
Major international interdisciplinary architecture and engineering practice, BDP, has announced the opening of a new studio in Leeds following the delivery of a series of successful high-profile projects in the city. The studio will be led by Architect Associate, Vicky Casey, who has relocated from the business’ Sheffield studio.
The practice, which has opened its Leeds base in Bruntwood’s Platform building, now employs over 300 staff across its Northern studios, which includes an additional new studio in Liverpool. BDP’s expansion follows a strong year for the business in which it achieved a 21% increase in global turnover to £107m, with a £9.5m pre-tax profit. In Leeds, the business is aiming to combine the company’s global expertise with the extensive local knowledge developed in delivering a series of award-winning projects in the city.
Merrion House – office building for Leeds City Council:
BDP was the architect and engineer for the refurbishment and redevelopment of Merrion House, the 1970s office building which now provides modern office accommodation for 1,900 Leeds City Council staff in the heart of the city, and has already been awarded two RIBA awards. The practice was also lead-architect for the restoration of The Round Foundry, part of the ongoing regeneration of Holbeck and the wider Leeds South Bank district – one of the largest regeneration projects in Europe. The project saw the world’s only surviving first-generation engineering works turned into a mixed-use development, including apartments and affordable housing.
The practice has also been very involved in the early development of Leeds Teaching Hospital NHS Trust’s masterplan for the extensive re-ordering of the Leeds General Infirmary estate, which includes the significant expansion of services for adults and children, and formation of a new R&D sci-tech zone integrating with the Leeds Innovation District, being developed to the North of the city centre.
With over 18 years of experience in the industry, and having lived in Leeds for over 14 years, Vicky Casey brings local knowledge and a passion for the city to the role as office lead.
Commenting on the opening of the new studio, Vicky said: “Over the last 50 years, BDP has worked on some fantastic projects in Leeds. With a number of new schemes underway and in the pipeline for us, we felt it was the right time to set up a permanent presence here. The city is thriving, and opening a new studio will allow us to further expand our work in the region and marks the start of an exciting new chapter for the business. As a Leeds resident, I’m hugely excited about building a successful team in my home city.”
Sue Emms, Chair of the North at BDP added: “We are delighted to announce the opening of our Leeds studio, which has been a long-held ambition of the practice and an integral part of our national expansion plans in recent years. The Leeds studio has been set up to build on our already established reputation across a number of sectors and further develop our relationship with the city.
“We now have five studios in the North of England and look forward to bringing our global expertise and track record of delivering high quality complex projects to the market in Leeds.”
The UK remains a buoyant market for the international practice, with it forecasting that the UK will deliver around 70% of its income over the next three years.
Leeds architecture news
27 Mar 2018 RIBA North West Awards Shortlisted Buildings
Bright Building, Manchester is one of 9 buildings have been shortlisted for the 2018 RIBA North West (Royal Institute of British Architects) Awards; the winners will be announced at an Awards evening at One Fine Day, Liverpool on 16th May 2018.
photo © Nick Caville
RIBA North West Awards Shortlisted Buildings
22 Jul 2017 Houses of Parliament Renewal Contracts, London, England, UK
photograph © Nick Weall
BDP have been selected to take forward vital work that needs to be done to protect the heritage of the Grade 1 Listed Palace of Westminster from the substantial and growing risk of failure of its essential services.
Palace of Westminster Building Restoration
21 Mar 2017 Smythe Library Building Renewal Shortlisted for RIBA South East Awards 2017
One of fourteen buildings shortlisted for RIBA South East 2017 Awards:
Smythe Library refurbishment, Tonbridge School, Tonbridge, Kent: photo : Hufton + Crow
RIBA South East Award for Library refurbishment by BDP
27 Dec 2016
Chris Harding Elected New Chair of BDP
December 2016 – Chris Harding has been elected the new Chair of BDP and takes up the role from 1 January.
He began his career at BDP in Sheffield in 1989 and has been a company director for 14 years. He is currently head of the architecture profession across the practice and was previously head of the education sector.
An active design thinker who has worked on some of the practice’s best projects, he has been elected to stimulate the continuous development of the practice as a socially progressive integrated design firm. He is particularly passionate about creating people centred environments and his work has received the highest acclaim. In 2012 he was awarded an Honorary Fellowship by the University of South Wales for his pivotal role in the design and construction of its multi award winning City Campus.
Chris said: “This is a fantastic moment in our history. With a predicted two billion more city dwellers by 2050, urbanisation and the liveable city agenda is a key opportunity for BDP. Our pairing with Nippon Koei creates a global architecture, engineering and design firm to meet the challenges of a dynamic and changing world.”
The role of Chair is re-elected by BDP’s Board every two years. Chris takes over from David Cash who has chaired BDP since 2012, having played a key role steering the practice to become a leading international design collective.
14 Nov 2016 Cardiff University Innovation Campus, South Wales, UK Design: Hawkins\Brown ; HOK ; BDP ; DPP image from architects Cardiff University Innovation Campus Building
23 Jun 2016 Alder Hey Children’s Hospital, Liverpool, England – Hospital, healthcare
photo courtesy RIBA
A RIBA National Award Winner 2016 – 23 Jun 2016
12 Dec 2013
BDP appoints new chief executive
12 December 2013 – International design practice BDP has appointed a new chief executive. The role is re-elected by BDP’s board of directors every two years and Peter Drummond, who has been in the post since October 2004, made the decision to pass the baton on, and not seek re-election.
John McManus will be the next chief executive. He will be the first architect to become chief executive of the BDP firm when he takes up the role on 1 January 2014. John is based in Glasgow and will take responsibility for all the day to day operations of BDP. John studied at the Mackintosh School of Architecture and joined BDP in 1985. He currently leads the Glasgow studio and has led design teams on major commissions within all of BDP’s key sectors both in the UK and internationally.
Under Peter’s leadership BDP has gone from being a UK based practice to a major international design organisation with six international studios and current projects in 37 countries. Peter Drummond will become chair of the south region, taking overall responsibility for all operational aspects of the London and Bristol studios.
Chairman David Cash said: “As we see the first encouraging signs of returning confidence in the marketplace, these moves are designed to place BDP in a strong position for the future. I wish both John and Peter every success in their new roles.”
10 Oct 2012
BDP Wins Design Competition In Düsseldorf, Germany BDP has won the Düsseldorf Ulmer Höh design competition to redevelop a former prison site in Germany. BDP’s Dutch studio was up against five German practices for the 15 hectare mixed use urban redevelopment project. The site is contained within a city block and incorporates mature trees and historical buildings. BDP will use these qualities to transform the enclave into a lively city neighbourhood. The existing city block structures are repeated along the site’s perimeter, seamlessly connecting the new quarter with the city. Inside the perimeter blocks, where the prison complex stood, a green oasis will be created from which all the new homes will benefit. It will be a very special open green space within an otherwise densely built-up area. Of the huge prison complex, only the chapel building will be retained. It will be converted into a community centre and become a meeting place for the new residential quarter. The jury was impressed with the way the imprint of the prison was incorporated into the design of the public realm. According to its report, BDP’s design puts quality and atmosphere above commercial efficiency.
9 Aug 2012
BDP Announce Three Project Wins in China
9 August 2012 – BDP has announced three project wins in China at the UK Trade & Investment Infrastructure Summit in London, the flagship opening event of the British Business Embassy. The conference brings together top global decision-makers, with around 200 business leaders, policy makers and investors from around the world, to provide a unique opportunity to address how British businesses pursue global growth and partnerships.
Nanjing Road ; XJTL University Suzhou ; Artall Tiancheng Business Centre: images : BDP
The British Business Embassy helps showcase global business partnerships along with the best of what the UK has to offer in some of our most successful, high growth industries such as fashion, architecture, technology, life sciences, advanced engineering, automotive and aerospace.
Nanjing Road, Shanghai After winning an international competition, BDP has been appointed to design a world class new destination in the Huangpu District of the East Nanjing Road in Shanghai. This sits within the Bund Historical and Cultural Conservation Zone, and features clusters of historic buildings which will be renovated to include high-end retail, food and beverage, leisure, a luxury club and a boutique hotel.
Xi’an Jiaotong Liverpool University, Suzhou This new international university is run in partnership between the University of Liverpool and Xi’an Jiaotong University. BDP is appointed to masterplan a large-scale campus to provide world-class teaching, laboratory and research facilities, and design the humanity building, science building and training centre, and international exchange centre.
Artall Tiancheng Business Centre, Nanjing The 32,000 sq m project will maximise the public spaces in the centre, link existing buildings with covered walkways and create a 26 floor tower. The tower will provide office space that will sit above an art gallery. A key driver in the design for business centre is the natural and climatic assets of the site and location and how these are optimised for passive and active sustainable design solutions.
Trade and Investment Minister Lord Green said: “I warmly congratulate BDP on winning a series of new architectural and urban design and masterplan contracts. BDP’s successes are an excellent reflection of the strength of British companies in providing the expertise needed to deliver major infrastructure projects around the world.”
“With the world’s spotlight on the UK this summer, we are working hard through the British Business Embassy programme to help companies capitalise on the unique opportunity we have in 2012 to secure new contracts and investments, such as those won by BDP.”
29 Jun 2012
New Chairman
BDP Elects David Cash As New Chairman
David Cash has been elected as the new Chairman of international architectural, engineering and design firm, BDP and takes up the role from 1 July.
photo © Sanna Fisher-Payne
David began his BDP career in Preston in 1980 and has been a company director for 22 years. He was Chair of BDP’s northern studios for 14 years, and in 2008 when international expansion became a central element to the firm’s development plan, he became the Director for International Development. David has been instrumental in increasing BDP’s presence worldwide, developing studios in India, China and the UAE. David will continue to develop BDP internationally and remain Chair of the MENA region.
He said of his appointment: “My role as Chairman will be to give direction to the firm for the next few years. As a company we always to need to be improving and evolving in these changing times, rather than be afraid of change we need to embrace it. If I can take BDP from being a UK-based company that does projects overseas to a world-based organisation, I would feel like I had made my mark.”
David takes over the role from Tony McGuirk who chaired BDP for six years. Tony developed the ethos of ‘Creating Places for People’ which created the platform for BDP’s re-emergence as a major design force.
Other appointments at BDP
Heather Wells has been appointed group finance director taking over from John Parker who previously held the position. She will now form part of the firm’s Executive together with BDP’s chairman and chief executive.
Chris Harding is BDP’s new Chair of the architectural profession. Chris has been with the firm for over 20 years and worked on some of the BDP’s best known projects including the Channel Tunnel, St Peters Campus for the University of Sunderland, the Millennium Building for the All England Lawn Tennis Club, Bournemouth Public Library and several leading research centres for the University of Cambridge.
Architect Scott Mackenzie, based in the Glasgow studio, has been appointed head of the education sector. He is currently working on new build facilities for both Inverness and Kilmarnock Colleges and the University of Strathclyde’s Technology Innovation Centre. He is also project director for the Robert Gordon University Garthdee Campus. Scott joined BDP in 1999, has been a director since 2006 and a company director since 2011.
Steve Merridew has been appointed BDP’s new head of sustainability. Steve, recently named one of Building Magazine’s Top 50 Rising Sustainability Stars, joined BDP in 2008 and has a strong background in low energy design, masterplanning and infrastructure.
Essex Business School, England – 15 May 2012 BDP Architects picture from BDP Architects The Essex Business School at the University of Essex’s Colchester Campus has received unanimous planning consent for a new three-storey 5,550 sq m higher education research and training building.
The Planners’ Report states “In terms of the overall design and architectural standard it is considered that the proposed scheme represents an innovative and, importantly, sustainable approach that is considered to be wholly appropriate within this context…..It is considered that the proposed building would add considerably to the overall innovative architectural standard achieved within the University campus and could become another key building on the site, in its own right.“
The Business School is the largest faculty in the University and the current accommodation which has reached full capacity is scattered across six separate buildings. The new school will bring the faculty under one roof with sufficient floorspace to allow it to develop into one of the premier business schools in Europe. These facilities will not only allow the Business School to expand, but will also be available to other faculties within the University, and will attract businesses and other organisations to engage with the students and staff members.
The architectural character of the new Business School aims to create an exemplar of zero carbon approach as part of the School’s ethos to lead the development of sustainable business strategies.. BDP Project Architect Keith Watson said “It has been designed to be visibly sustainable at every level, from its orientation on site, choice of structure and materials, landscaping and passive engineering strategies.”
A winter garden acts as a buffer zone, supporting the passive ventilation and heating strategy of the teaching building, whilst also being the arrival and meeting space showcasing the green and social character of the new School. The Business School gables wrap into the winter garden and at each end house social functions – café at the east end, and staff and post graduate social spaces at the west end.
The building, which BDP is designing on an interdisciplinary basis, is due for completion in December 2013.
BDP Projects Information photo © Sanna Fisher-Payne BDP Architects : current information on Building Design Partnership
BDP Past Projects Information photo © Martine Hamilton Knight Older Projects by BDP – Building Design Partnership
More projects by Building Design Partnership online soon
BDP Architecture : recent information on this architecture & engineering company
London Architect
Website: www.bdp.com
British Architecture
London Architecture
English Architects
Architecture Studios
Buildings / photos for the BDP – Building Design Partnership page welcome
The post BDP Architects Practice Information + News appeared first on e-architect.
0 notes
tafelenmetton · 2 years
Photo
Tumblr media
Bistro Aragosta, Voorstreek 12, 8911 JN Leeuwarden, 058 303 0481, www.bistro-aragosta.nl. Diner woe-za 18-20 uur, lunch vrij-zat 12-14:30 uur. Parkeren in de buurt of in P-Zaailand op 4 min lopen.
 Aragosta aanwinst voor Friese hoofdstad
 Franse bistro-klasse in Leeuwarden
 Een schitterende zaak in het hart Leeuwarden: Bistro Aragosta van de patrons-cuisinier Jan Gerard van der Wal en Wouter Brandsema. Eerder werkten zij vijf jaar lang samen in Le Petit Bistrot in Sneek, nu zitten zij sinds afgelopen zomer in de drukke, sfeervolle ‘grachtengordel’ van de Friese hoofdstad. Een ongedwongen, stijlvolle smulplek met een uitstekende mediterrane keuken en heerlijke wijnen. Een ‘Franse’ bistro.
Jan Gerard van der Wal is een Friese horecaveteraan. Hij werd een regionale beroemdheid met zijn restaurant Sir Sèbastian in Heerenveen, stapte plotseling over op catering en keerde terug in de schijnwerpers met zijn Sneeker bistro. Die hij door bemiddeling van de toenmalige burgemeester, nu Commissaris van de Koning in Friesland, had bemachtigd.
 Collega Wouter Brandsma, toen de chef-kok, had ook al zijn sporen verdiend in de landelijke horeca, en nu vormen zij het kok-gastheerkoppel van Aragosta. Een langgerekt, behaaglijk restaurant met Parijse stoffering, visgraatparket, witgedekte tafeltjes met tafellampjes, zilverbestek, prachtig porselein, oudroze fauteuils, antieke kroonluchters, bloemboeketten en kunst van Evert van Hemert.
 Aards
Wij genieten van een aangenaam glas champagne (Baron-Fuenté grand réserve brut) en worden dan meteen (bijna) van onze stoel geblazen door het voorgerecht: crème van biologische ganzenlever met dadelstroop, knoflookcroutons en geschaafde truffel uit Umbrië (Aragosta heeft een 24-uurs levering-deal met de Italiaanse regio). Wat een schoonheid: luchtig en ‘krak’, hartig en zoet, en vooral aards. Extra versterkt door het glas Elzas-gewürtraminer dat Jan Gerard erbij schenkt (Wolfberger, 2019).
 Gevolgd door risotto, ingekookt met Noordzeegarnalen (aangefruit en daarna afgeblust met bouillabaisse) en in court bouillon gekookte kreeft, bestrooid met beaufortkaas uit de Alpen. Mooi! In het glas nu een Duitse wijn uit de Rheingau: Eser Spätburgunder, blanc de noir.
 Anjouduif
Uit de Brandsema’s open keuken – een grote bar eigenlijk – komt nu een klassieker: Anjouduif, op het karkas gegaard. Eerst aangezet in boter en vervolgens nagegaard in de oven en opgediend met een het in ganzenvet gekonfijte pootje. Ernaast puree van pompoen en jus van de karkasjes. Supermals en hartig, daar hoort een oude bekende bij: Jan Gerard schenkt paarsrode Fleurie, die smaakt zoals een goede (en niet tot ‘primeur’ gehypte) Beaujolais hoort te smaken ( Cuvée du Chaos, 2019). We zijn nu écht in Frankrijk.
 Het hoofdgerecht is van een superieure klasse: Wagyu-lende (A5, voor de kenners), kort aangebraden, even te rusten gelegd en daarna ‘een tikkie’ in de oven. Geserveerd met een dot Asetra-kaviaar en een garnituurtje van geroosterde knolselderij. Plus wat ingekookte kalfsjus. Sappig, zilt-hartig, aards . .  verrukkelijk. Zeker ook met het glas donkerrode Italiaanse primitivo (Manduria riserva 2017) uit Puglia.
 Elan
Tot slot onweerstaanbare huisgemaakte kaneelparfait met geroosterde pecannoten en eroverheen geschilferde gerookte witte chocola. Bij een al even onweerstaanbaar glaasje Chileense Casa Silva (2019), een betoverend zoete cuvee van laat geoogste druiven als gewürztraminer, semillon en viognier.
 Eerlijk, pure en dagverse kost op een doordeweekse, bijna feestelijke dag in de Friese hoofdstad. Die drie jaar geleden ook even Europese hoofdstad was en daarvan een bijna Frans elan heeft overgehouden. Zeker in Aragosta.
 TON DE ZEEUW
0 notes
stefselfslagh · 4 years
Text
Stephan Vanfleteren: “Met dit boek leg ik mijn hoofd op het hakblok.”
Dit stuk verscheen op zaterdag 27 juni in Zeno, de weekendbijlage van De Morgen.
Tumblr media
In het compleet fotoloze Dagboek Van Een Fotograaf neemt Stephan Vanfleteren (50) ons mee op de lange wandelingen die hij tijdens de lockdown maakte. En stelt hij en passant zijn imago van melancholicus bij. "Onnozel doen, is een onderschat medicijn."
De huizen op de Appelmarkt in Veurne doen me denken aan de namaakhuizen die ik als tienjarige naast mijn speelgoedtrein stationeerde: dezelfde beigebruine bakstenen, dezelfde pittoreske looks. Zeker twee seconden lang verdenk ik de burgerwoonsten ervan om beschilderde neppanden te zijn. Gipsen fraudeurs. Spuitbetonnen bedriegers. Dan daalt de werkelijkheid weer in: zowat de hele Appelmarkt, inclusief het oude bankgebouw waarin Stephan Vanfleteren met zijn gezin woont, heeft de status van beschermd - en onvervalst -erfgoed. 
Amper een paar tellen nadat ik bij de Vanfleterens heb aangebeld, zwaait de deur al open. 'Welkom', zegt de heer des huizes, daarin galant bijgetreden door zijn hond Kosmos, die noch als een maniak aan mijn kruis snuffelt, noch als een malloot op mijn benen springt. Kosmos Vanfleteren is genoemd naar de al lang verdwenen, maar tussen Westende en Lombardsijde nog altijd legendarische Camping Cosmos. Punker Jan Bucquoy maakte er in 1986 een film over. Ik herinner me een caravan waarop de slogan 'Le cinéma est un anus artificiel' geschilderd was. Toen was anarchisme nog heel gewoon.
Terwijl Kosmos op zoek gaat naar een plaats waar hij vol overgave op de grond kan liggen, nemen Stephan Vanfleteren en ik plaats aan de lange tafel in zijn atelier. Voor ons ligt een met aantekeningen geretoucheerde drukproef van Dagboek Van Een Fotograaf, het boek waarin Vanfleteren voor het eerst beelden kneedt van woorden. Nog voor ik hem kan vragen waarom een fotograaf een boek zonder foto's maakt, vertelt hij me dat het allemaal de schuld is van uitgeverij De Bezige Bij. Francien Schuursma, uitgever bij De Bezige Bij, had hem twee jaar geleden al gevraagd om een boek te schrijven. En de lockdown, en de daarmee gepaard gaande windstilte in zijn agenda, bleek de uitgelezen periode - pun fully intended - om dat boek maar eens te schrijven. 
"Het is vreselijk ongepast om te zeggen, maar de coronacrisis kwam voor mij heel gelegen", zegt Stephan Vanfleteren. "Ik was voor Present, mijn overzichtsexpo in het FOMU, helemaal in het rood gegaan. Ik was een wrak. Maar dankzij de lockdown kreeg ik nieuwe zuurstof: elke dag maakte ik bij valavond lange wandelingen. In de duinen, de bossen, de polders en op het strand. Met mijn camera maakte ik foto's, met mijn iPhone notities: ik wou de onheilspellende sfeer van de lockdown vatten. Al gauw had ik tijdens mijn wandelingen heel wat notities verzameld. Toen wist ik: als ik dat boek nu niet schrijf, doe ik het nooit. De lockdown was een genereuze bron van inspiratie."
Twee maanden later heeft Stephan Vanfleteren niet één, maar twee nieuwe werkstukken aan zijn oeuvre toegevoegd: Corona Walks, een verzameling lockdownfoto's die bij wijze van fotografisch addendum aan de Present-expo is toegevoegd, en Dagboek Van Een Fotograaf, het words only-boek waarin hij ons post factum meeneemt op zijn coronawandelingen. Dagboek Van Een Fotograaf is, in weerwil van zijn wat zouteloze titel, een buitengewoon meeslepend boek. Honderdzestig pagina's lang promoveert Vanfleteren ons tot bevoorrechte getuigen van zijn fotografische zoektocht naar verstilling. En hij laat daarbij gul in hoofd en hart kijken: de occasionele overwegingen over sluitertijden en autofocusfuncties worden aangelengd met persoonlijke observaties en filosofische bespiegelingen. Waar coronawandelen al niet goed voor is.
"Ik ging ook voor de lockdown al wandelen", vertelt Vanfleteren. "Maar de coronacrisis heeft de wandelaar in mij veel alerter gemaakt. Temidden van de leegte en de stilte merkte ik méér op. Ik zag dat de winterstormen het strand hadden veranderd. Ik fantaseerde uitvergrote virussen in de kruinen van geknakte bomen. Dat onzichtbare virus deed mij helemaal anders kijken."
"In het begin van de lockdown dacht ik: 'Ik moet het desolate San Marcoplein in Venetië gaan fotograferen. Of het verlaten Times Square in New York.' Als fotograaf droom je er vaak van om een stad voor jou alleen te hebben. En nu kon dat plots. Maar ik geráákte niet tot in New York of Venetië, want ik mocht het land niet uit. En dus dacht ik: ik ga hiér goed rondkijken. Ik ga van de verlatenheid gebruik maken om het vertrouwde eens op een andere manier te observeren. 'Wat is dat eigenlijk, een zeegolf?' 'Wat zie ik écht als ik door mijn raam kijk?' Twintig jaar geleden zou ik met mijn camera naar de intensive care-afdelingen van de ziekenhuizen zijn gestormd. Zou ik het menselijk lijden achter de coronacijfers in beeld hebben willen brengen. Nu wou ik de crisis op een meer introspectieve manier benaderen."
Omdat introspectie zelden gebaat is bij glinsterend daglicht, ging Vanfleteren bij valavond wandelen. 'Het duister knijpt de keel van de dag dicht en ik graai nog het laatste licht uit de luchtpijp', schrijft hij in Dagboek Van Een Fotograaf. Is Stephan Vanfleteren een nachtdier? 
"Ik ben vooral dol op l'heure bleue: het moment waarop de dag in de nacht overgaat. De nakende duisternis doet de filosoof in mij ontwaken: ik krijg in het wazige schemerlicht andere inzichten dan in het harde daglicht. Plus: 's nachts ziet de wereld er totaal anders uit. Ik heb vossen gezien die onder het maanlicht in de branding van de zee aan het dartelen waren: die zijn er overdag niet. De ochtend is, met zijn nevel en mist, misschien wat fotogenieker dan de nacht. Maar ook veel minder mysterieus."
Bij gebrek aan collega-kuieraars ontwikkelde Stephan Vanfleteren al wandelend de illusie dat de wereld hem toebehoorde. 'Een boulevard van nat zand voor mij alleen', schrijft hij op 23 maart. 'De zee is deze avond van mij, mij, mij, mij!' "Ik heb de eenzaamheid tijdens mijn tochten niet als een last, maar als een cadeau ervaren. Omdat ik door niemand bekeken werd, kon ik me heel vrij gedragen. Het gebeurde dat ik rond een boom stapte, wegging, terugkeerde, even bleef staan en opnieuw rond die boom begon te slenteren. Gewoon omdat ik dacht: misschien moet ik die boom toch nog eens vanuit een andere invalshoek bekijken. Normaal gedrag is dat niet. Maar omdat er niemand in de buurt was, geneerde ik me nergens voor." (lacht) 
Is hij tijdens zijn solitaire expedities weleens bang geweest? "Vaak zelfs. En nog het meest van mezelf. De stilte en de eenzaamheid maakten mijn zintuigen hypergevoelig. Ik dacht soms dat de bomen naar mij keken in plaats van omgekeerd. (lacht) Vergeet ook niet: de leegte in de openbare ruimte maakt veel zichtbaar. Er waren wel weinig mensen op straat, maar ik heb toch regelmatig radeloze vluchtelingen zien rondzwerven. Of junks met ingevallen kaken. Ik waande me bij momenten in een zombiefilm."
Wanneer hij naar de vakantie-appartementen op de dijk keek, dacht hij niet aan toeristen, maar aan gevangenen. Zijn 'zwaarmoedig beeldende brein' vermengde de sombere realiteit van de lockdown met nóg donkerder gedachten. "Mijn brein geeft de werkelijkheid graag extra vitaminen. Andere mensen gebruiken daar drugs voor, ik doe dat uit mezelf. (lacht) Ik hou ervan om het moment nog te verhevigen. Om mezelf het gevoel te geven dat ik lééf. Ik ben geen Red Bull-gozer die op zoek is naar kortstondige kicks. Maar ik verlang wel naar intensiteit. Naar een diepere vorm van bewustzijn."
Op 21 mei ziet hij op het strand van De Panne een man in een pastelgroene bermudabroek. Een moonwalkende cycloop in lederhosen had hem niet méér uit zijn evenwicht kunnen brengen. "Ik was geschokt", zegt hij. "Ik was vergeten dat mannen met pastelgroene broeken uberhaupt bestáán. Het bermuda-moment was voor mij een kantelpunt: ik besefte dat het tijd was om met mijn coronawandelingen te stoppen. Het werd weer drukker, de zee was niet langer mijn monogame echtgenote, maar een hoer waar iederéén van mocht genieten. De verstilling die ik wou capteren, was verleden tijd.”
Ging dat besef gepaard met een accuut gevoel van droefheid? "Ja. Ik voelde toen al dat ik mijn dagelijkse wandelingen zou missen. Mochten we vandaag nog steeds in quarantaine zijn, ik zou er bij valavond nog altijd op uittrekken. Maar aan alles komt een einde. En zo hoort het ook. De lockdown was zo intens omdat hij tijdelijk was. "
Natacha Hofman, de echtgenote van Vanfleteren, zet twee borden zelfgemaakte ossobucco op tafel: mijn beloning omdat ik vanuit het woelige binnenland naar het verre Veurne ben gereden. Ik schenk mezelf een glas witte wijn in en vraag mijn gastheer of hij er ook één wil. "Nee, dank je", zegt hij. "Ik ga nog een gin-tonic drinken. Als het over drank gaat, ben ik een hokjesdenker." (glimlacht)
Op professioneel gebied redeneert Vanfleteren minder strak in compartimenten: de fotograaf in hem begon al vroeg in zijn carrière ook te schrijven. In een interview met deze krant verklaarde hij dat als volgt. "Ik had een fotorubriek in de weekendbijlage van De Morgen en daar schreef een journalist dan een tekstje bij. Vreselijk vond ik dat. Alleen ík ken het verhaal en het gevoel dat achter mijn beelden schuilgaat. Dus schreef ik die teksten liever zelf. Zo begon ik korte, poëtische stukjes te maken. Over Parijs-Roubaix, een ode aan de kassei, dat soort dingen.”
Tot voor kort werden zijn teksten geëscorteerd door zijn foto's. Dat is in Dagboek Van een Fotograaf voor het eerst anders. Ik vraag waarom zijn woorden er dit keer alleen op uit mogen trekken. "Ik vond het maken van een boek zonder foto's een mooie manier om mezelf te provoceren. Om nog eens een gevecht met mezelf uit te lokken. De tweede zin van mijn dagboek - 'Duizenden foto's, maar geen enkele in dit boek' - woonde al een hele tijd in mijn hoofd." 
"Wat mij over de streep heeft getrokken om dit boek te schrijven, is de wetenschap dat het 'maar' om een dagboek ging. Dat verloste me van de gedachte: 'Oei, ik moet literatuur bedrijven.' Voor een dagboek heb je noch een structuur, noch een plot nodig: je verhaal wordt gestut door een begindatum en een einddatum. En daartussenin kan je heel wat kwijt: observaties, overpeinzingen, citaten, dialogen, weetjes, noem maar op. Dat gaf me de kans om het beeld dat mensen van me hebben - de melancholische man die mijmerend door de branding wandelt - enigszins bij te stellen. Ik ben namelijk ook een danser. En een zwanzer. En een kritische geest. En een onnozelaar. 'Vanavond naar de hoeren!', schreef ik in mijn dagboek toen ik mijn galeriehouder in de Antwerpse prostitutiebuurt zou gaan bezoeken. Aan het schrijven van die zin beleefde ik een haast puberaal plezier. Onnozel doen, is een onderschat medicijn."
"Ik vond het prettig dat ik mezelf in dit boek eens in al mijn facetten kon tonen. Mochten mensen in mij alleen maar een estheet zien, zou ik dat een reductie van mezelf vinden."
In het voorwoord van zijn dagboek noteert hij: 'Schoenmaker, blijf bij uw leest: het is een wijsheid.' Om te vervolgen met: 'Kijk niet naar mijn schoenen. Kijk niet naar mijn voeten. Lees mijn voetafdrukken.' Een verbale dam tegen opmerkingen à la 'Och kijk, Vanfleteren denkt dat hij een schrijver is'? "Zoiets, ja. Ik betreed een ander speelveld en dat maakt mij kwetsbaar. Sterker nog: met dit boek leg ik mijn hoofd op het hakblok. Het volstaat dat één recensent een zinnetje uit mijn boek ridiculiseert om de indruk te wekken dat ik er niks van bak. En dan zal er voor mij niks anders opzitten dan mijn gekrenkte ziel in lijdzaamheid te bezitten." (lacht) 
"Maar ik wil niet vals bescheiden zijn. Ik ben een fotograaf die de taal altíjd al heeft bemind. En ik mag dan wel een dyslecticus zijn, ik heb in mijn leven al teksten geschreven die voor anderen iets betekend hebben. Ik kan met woorden wel degelijk een wereld oproepen. Beweren dat ik helemaal níks heb met schrijven en toch een boek uitbrengen: dát zou pas pretentieus zijn."
"Los daarvan: mocht je me veertig jaar geleden gezegd hebben dat ik ooit nog een boek zou schrijven, dan had ik eens goed gelachen. Als tiener smeet ik mijn boeken uit pure dyslectische frustratie tegen de muur." (lacht) 
Ik blader door Dagboek Van Een Fotograaf en bewierook de zin: 'Iedere zeegolf is een pièce unique van vluchtigheid: maritieme Snapchat.' Hij neemt mijn compliment haast verontschuldigend in ontvangst. "Maritieme Snapchat: sommige mensen zullen dat qua beeldspraak overdreven vinden. Maar ik ben nu eenmaal geen zuinige schrijver. Ik schrijf graag beeldend, ik hang krulletjes aan mijn zinnen."
Wanneer ik vraag of hij even hard nadenkt over het juiste adjectief als over de juiste lichtinval, stelt hij me een onverwachte wedervraag: 'Wat is een adjectief?' Ik antwoord dat 'adjectief' een synoniem is voor 'bijvoeglijk naamwoord'. Hij kijkt me grijnzend aan en zegt dat hij het op zijn heupen krijgt van grammaticale begrippen. "Op school waren de lessen zinsontleding voor mij een pure marteling. Werkwoorden en lidwoorden: tot daar was ik mee. Maar zodra het over bijvoeglijke naamwoorden of bezittelijke voornaamwoorden ging, was ik compleet verloren. Die woorden geven me tot op de dag van vandaag een gevoel van machteloosheid."
Ik herformuleer mijn vraag: denkt hij even hard na over het juiste woord als over de juiste lichtinval? "Het is anders. Naar woorden kan je zoeken. Naar de lichtinval moet je je schikken: je kan de manier waarop het licht valt maar in beperkte mate manipuleren. Daarom zijn fotografen ook zo'n wendbare mensen: ze zijn het gewoon om zich aan te passen aan de omstandigheden. Journalisten blinken daar ook in uit, vermoed ik." Zolang de omstandigheden maar niet de vorm aannemen van vervroegde deadlines, denk ik, maar ik besluit om van mijn professionele schrikbeelden geen gespreksonderwerp te maken.
Wél lees ik ongevraagd een fragment voor uit Dagboek Van Een Fotograaf: 'Heerlijk toch, een boek zonder beeld. Ik kan je alles wijsmaken. In tegenstelling tot wat er voor mijn lens gebeurt, moet ik hier ‘maar’ letters op mijn klavier aanraken, die met een beetje geluk woorden worden en tot zinnen aanzwellen om uiteindelijk als beeld te landen in het hoofd van wie ze leest. Een schrijver is God, een fotograaf Jezus. De ene zit op zijn wolk, de andere maakt zijn schoenen vuil.' Voelde Stephan Vanfleteren als schrijver een vrijheid die hij als fotograaf niét heeft? 
"Zeker. Al heb ik de lezers niks wijsgemaakt. Ik heb alleen maar stilgestaan bij de mogelijkheid dat ik dat had kúnnen doen. Een schrijver mág liegen. Hij moet er alleen voor zorgen dat hij zijn lezers meekrijgt. Een fotograaf daarentegen is gebonden aan een realiteit. Maar ook die kan veel moois te bieden hebben. Zeker als je goed kijkt."
Is het voor een fotograaf moeilijk om te aanvaarden dat beelden die met woorden geboetseerd zijn, vervormd worden door de verbeelding van de lezer? "Ja, maar dat gebeurt ook met foto's. Op één van mijn coronafoto's toon ik een rimpeling in het zeewater. Twee mensen die onlangs hun pasgeboren kindje hebben verloren, lieten me weten dat ze in dat beeld een metafoor zagen voor het leven dat hen was ontglipt. Dat had ik zelf nog nooit in mijn foto gezien. Maar ik was diep ontroerd door wat die mensen schreven."
Eind vorig jaar liet hij in deze krant optekenen: 'Mijn werk wordt steeds trager en serener.' Met de foto's die hij tijdens zijn coronawandelingen maakte, gaat hij nog een paar non-figuratieve stappen verder. Sommige beelden zijn bijna abstract. "Mijn visuele onthechting neemt steeds drastischer vormen aan, ja. (lacht) Ik denk dat dat komt omdat ik al een zekere geloofwaardigheid heb opgebouwd. Ik kan het me permitteren om een onscherpe foto te maken, dat is in mijn geval geen effectbejag. John Cage heeft ooit een song gemaakt - 4'33" - waarin hij gedurende vier minuten en drieëndertig seconden alleen maar stilte laat horen. Mocht een zeventienjarige beginner dat doen, zou dat flauw zijn. Maar bij John Cage is het een statement. Omdat je weet dat die man tijdens vier minuten en drieëndertig seconden práchtige muziek uit zijn vingers zou kunnen toveren. Als hij dan toch zegt: 'Laten we luisteren naar de geluiden rondom ons', betékent dat iets."
We vervangen de gin-tonic door water en geven het woord tijdelijk aan de stilte. Kosmos komt om aandacht bedelen. Hij brengt zijn kop binnen streelafstand en knijpt zijn ogen dicht van contentement wanneer de handen van zijn baasje in zijn pels graaien. 
In Dagboek Van Een Fotograaf krijgt Kosmos een paar mooie cameo's. Maar ook de andere gezinsleden van Stephan Vanfleteren spelen verdienstelijke bijrollen. Op een lente-avond trekken ze met z'n vijven naar de duinen om pizza's te eten en wijn te drinken. De kinderen dollen in het zand en laten scheten op elkaar. Vanfleteren bespringt zijn vrouw en doet hij alsof hij met haar ter plekke een vierde kind gaat maken. De fotografische balans van de avond: 0 duinfoto's, 64 familiefoto’s en één lege pizzadoos. 
"De lockdown was ook in familiaal opzicht een bijzondere periode", zegt hij. "Mijn kinderen waren bij wijze van uitzondering - en ongetwijfeld ook voor de laatste keer - nog eens alledrie thuis. Mijn zoon studeert al een paar jaar in Rotterdam, mijn tweelingdochters verlaten volgend jaar het nest. Dat we door de omstandigheden nog eens een lange periode met z'n allen thuis waren, maakte de quarantaine nog specialer dan ze al was."
Zijn gezin heeft het de voorbije decennia vaak zónder hem moeten stellen: Vanfleteren verzamelt douanestempels alsof het Delhaizepunten zijn. Mocht covid-19 de wereld geen Zlatan Ibrahimovic-schop onder de kont hebben gegeven, was hij ook dit voorjaar naar Italië en Irak getrokken. Is niet meer kunnen reizen een beetje als doodgaan zonder reden, zoals reisauteur Jan Brokken in De Standaard schreef? 
"Goh. Ik vind het fantastisch om in Namibië een woestijnolifant te fotograferen. Maar ik geniet er ook van om in de Noordzee foto's van de golven te maken. Dus om nu te betreuren dat we niet langer zomaar op een vliegtuig kunnen springen? Nee. Ten eerste is het een luxeprobleem: veel mensen kunnen een vliegticket niet eens betálen. En ten tweede kan de wereld het ook niet meer aan dat gepriviligieerden zoals wij zo vaak het vliegtuig nemen. Naar Kopenhagen vliegen omdat je in restaurant Noma wil gaan eten: dat kan niet meer, vind ik. Als je dat niet inziet, heb je een probleem." 
"Als mijn bestemming minder dan 1.400 km ver is, neem ik voortaan de auto. Dat is ook vervuilend, maar toch minder. En met de auto reizen, kan fantastisch zijn. Ik ben ooit met een kameraad naar Dakar gereden. Ik heb van die rit meer genoten dan van alle vliegtuigreizen die ik ooit gemaakt heb."
"We leven in een nieuwe wereld en daar moeten we ons naar schikken. We kunnen ook niet meer op café gaan zoals we dat vroeger deden. Maar als dat ons helpt om te overleven, dan moet het maar. Voor veel mensen is niet langer zorgeloos op café kunnen gaan trouwens veel erger dan niet langer onbekommerd kunnen vliegen. Ik ben geneigd om hen daarin gelijk te geven." (lacht)
We hebben meer dan drie uur gepraat, de nacht staat klaar om de dag af te lossen. We drinken nog een koffie en nemen contactloos, maar niet gevoelloos afscheid. Buiten kleurt het schemerlicht de Appelmarkt in epische blauwtinten. Een midzomernacht is niet alleen in Stockholm oogverblindend.
De volgende dag krijg ik een sms-je: 'Heb je op de terugweg genoten van de avondmist ter hoogte van Jabbeke?' Ik antwoord naar waarheid dat ik bijna was uitgestapt om in mijn eentje door de polders te gaan zwerven. 
0 notes
Text
Spinoza contra el terror
Tumblr media
El Niño Eterno me acompaña siempre. La dirección de mi mirada es su dedo señalando. Mi oído atento alegremente a todos los sonidos son las cosquillas que él me hace, jugando, en las orejas.
[...]
Después yo le cuento historias de las cosas de los hombres y él sonríe, porque todo es increíble. Se ríe de los reyes y de los que no son reyes, y siente pena al oír hablar de las guerras, y de los negocios, y de los navíos que dejan humo en el aire de altamar. Porque él sabe que todo eso falta a aquella verdad que una flor tiene al florecer y que anda con la luz del sol modificando los montes y los valles y haciendo doler los ojos por la claridad de los muros.
Alberto Caeiro, 1914
i
«Después de sufrir durante muchos días una enfermedad de los pulmones, una forma de tuberculosis o tisis, el 21 de febrero de 1677, a la edad de 44 años, Baruch Spinoza falleció tranquilamente en la tarde de un domingo, cuando buena parte del vecindario, en el centro de La Haya, estaba en la iglesia». Así comienza el capítulo la muerte de un filósofo, del libro La ilustración radical, el impresionante estudio de Jonathan Israel sobre Spinoza y el movimiento de librepensadores que gravitaron alrededor de su vida y obra en el período que va de 1650 a 1750. Seis carruajes acompañaron su procesión fúnebre, continúa Israel, su cuerpo fue enterrado junto a la Nieuwe Werk, «la iglesia más hermosa de la ciudad» y, «de acuerdo con las costumbres holandesas, los amigos y vecinos retornaron luego a la casa para hablar sobre el difunto con algunas botellas de vino». Parecería ser el desenlace feliz de una vida ejemplar pero, como siempre, las cosas se complican –y la muerte termina por no ser el desenlace de nada. El propio Israel detalla cómo, poco después, comenzó un debate «que repercutiría por décadas» sobre su comportamiento y sus palabras en sus últimos días de vida. A la distancia, parece un debate ocioso pero, para los temas que Spinoza puso en juego –temas que Johannes Aalstius sintetizaba ya en 1705: «la identificación de Dios con el universo, el rechazo a la religión organizada, la abolición del Cielo y el Infierno junto con el sistema de recompensa y castigo en el más allá, una moral de felicidad individual aquí y ahora, y la doctrina de que no hay realidad más allá de las leyes inalterables de la naturaleza y, en consecuencia, no hay revelación, milagros o profecías»–, ese debate, digo, era realmente central. ¿Spinoza se arrepintió o no de sus pensamientos impíos en su lecho de muerte? ¿Se dobló su voluntad ante una voluntad suprema, de modo que el edificio entero de su filosofía terminó por derrumbarse? ¿De manera que, con su arrepentimiento, el Dios sobrenatural ganó la batalla más ardua probablemente de su historia, hasta la fecha, y se granjeó al menos una pr��rroga en su existencia separada del mundo? El caso de Spinoza no era el único: se sostuvo que pensadores radicales como Balthasar Bekker, Alberto Radicati o Matthew Tindal tuvieron comportamientos similares en fechas cercanas y circunstancias semejantes; el tema, en suma, era recurrente en la época (aunque si se piensa definitivamente superado, hay que recordar que en una fecha tan cercana como 2008 el Vaticano insistía en que Gramsci abrazó la fe católica antes de morir). En fin, que la batalla por el arrepentimiento del «jefe de los ateístas», como llamaba a Spinoza un teólogo alemán del siglo XVIII, era particularmente importante, por lo que la demostración de que en sus últimas horas «él también se puso de rodillas, imploró al Todopoderoso el perdón y abrazó la fe y la piedad» tendría «un efecto sensacional y ayudaría inconmensurablemente a reducir el atractivo de su filosofía, desinflar su reputación y desilusionar a sus admiradores», como apunta Israel. Varios testimonios avivaron la polémica: el de Pierre Bayle, escritor francés, quien en sus obras disputó las ideas de Spinoza pero que, en cambio, mostró una imagen muy positiva de su personalidad; y que informa, gracias a los testimonios que recogió directamente de los amigos de Spinoza, que mientras el filósofo «yacía agonizante llamó a su casera, instruyéndola para que ningún clérigo de ningún tipo tuviera permitido acercarse a él durante sus horas finales». Su deseo era «morir sin temor a entrar en un delirio en el que inadvertidamente podría llegar a decir cosas que pudieran usarse después para dañar su reputación y su filosofía». El predicador protestante Theodor Undereyck, siempre según el relato de Israel, afirmaba en cambio que existía información confiable de que Spinoza había caído en la desesperación, había admitido que sus enseñanzas eran falsas y había reconocido «no sólo la existencia de un Dios providencial, sino también la verdad de la Santísima Trinidad, jurando que si llegaba a recuperarse escribiría nuevos libros revirtiendo todo lo que había dicho previamente». Fue Johannes Colerus, biógrafo fascinado con la vida pero que detestaba las ideas de Spinoza, quien investigó el tema más a fondo que nadie y que zanjó casi por completo la polémica: habiendo entrevistado a amigos y vecinos, Colerus «concluyó que el filósofo incuestionablemente murió en serenidad, no en un profundo terror, y que no hubo un cambio de posición de último minuto. También confirma que Spinoza no recurrió a medidas desesperadas para fortalecer su valor, pudiendo atestiguar, habiendo examinado él mismo las cuentas del farmacéutico, que no tomó drogas poderosas. Por último, Colerus expresamente afirma que Spinoza no le imploró a Dios que tuviera piedad de su alma».
Y, por cierto, respecto de la diatriba del Vaticano, sostenida por el arzobispo Luigi de Magistris, de que Gramsci pidió una imagen del Niño Jesús para besarla conmovido y finalmente morir, Carlo, el hermano de Antonio, quien estuvo presente durante su muerte, ya había relatado décadas antes que «tras el último intento por parte de las monjas para que se convirtiera al catolicismo, Gramsci reaccionó girándose hacia un muro».
ii
Respiramos aliviados, pero ¿por qué? Creo que un arrepentimiento de último momento de Spinoza o de Gramsci en realidad no derrumbaba sus sistemas de pensamiento, acaso sólo añadía una nota amarga, en el peor de los casos irónica, a la naturaleza de sus ideas. ¿Entonces qué nos llama de estas escenas? ¿La integridad, la resistencia de nuestros personajes? Todo eso, por supuesto pero, nuevamente, podrían haberse quebrado sin que se viera comprometida su filosofía ni dañada en mayor medida su personalidad; creo que la profundidad de las escenas radica en que mantiene en el mundo aquello que la Iglesia pretendía convertir en trascendente. La Iglesia buscaba empujar la conversación hacia lo ignoto, hacia lo inefable y, mediante ese gesto, borrar violentamente la compleja red de signos que Spinoza, y Gramsci (que aquí funciona como un amigo del tiempo), habían construido con suma cautela y paciencia. El gesto de la Iglesia no está, por tanto, ni siquiera en el terreno del discurso sino en el del puro ejercicio del poder: no quiere demostrar nada, tan sólo borrar la posibilidad de cualquier demostración. Por ello son doblemente emotivas las reacciones de nuestros personajes: el rechazo de los medicamentos, el giro hacia un muro, son reacciones mundanas no sólo por su aparente cotidianidad sino porque mantienen el peso de sus gestos dentro de una moral material. Su intrascendencia no implica aquí insignificancia, más bien el despliegue de un significado estrictamente terrestre. Sobrecargando de sentido los últimos momentos de nuestros pensadores, dramatizándolos, la Iglesia quería borronear su entramado intelectual previo: Spinoza y Gramsci atenúan estos momentos, les restan importancia, los enfrían, para que se conviertan en nada más que el último suspiro de dos espíritus en vínculo, siempre en vínculo, con su cuerpo.
Lectura y sentido del mundo
Lo que la Iglesia quería convertir en un episodio definitorio de una vida no se convierte, sin embargo, en un momento meramente anecdótico: funciona, más bien, como la última pieza de la experiencia sintiente-intelectual de Spinoza. Quisiera estrechar aquí, lo más posible, vida y obra del filósofo: reivindicar la biografía como el plano material donde se produce su aventura intelectual, aunque sin reducirla definitivamente a aquella. Hay que pensar que lo que nos convoca aquí son, mayormente, sus ideas –mucho más ligeras y dúctiles para atravesar la historia– pero su persona sigue ejerciendo en nosotros una fascinación particular. Lo que me hace preguntarme hasta qué punto el vínculo de una vida separada de la nuestra por 350 años puede ser un vínculo de admiración, cariño y amor.   
Spinoza comienza la redacción de su Tratado teológico-político en 1665 y lo publica cinco años después de forma anónima y con el lugar de edición falseado (como se estilaba en la época para que pudieran circular, clandestinamente, los libros de autores radicales). «Un libro forjado en el infierno», como lo calificó uno de los muchos críticos de su época, el Tratado teológico-político también es resultado de un contexto particular: de 1650 a 1672, «Holanda fue gobernado sin estatuderato, órgano de poder heredado de los tiempos en que los Países Bajos eran un Condado de España, que entrañaba el liderazgo militar del Estado», como cuenta Antonieta García Ruzo. «A partir de 1653 el poder pasa a estar en manos del liberal Jan de Witt. El período de su gobierno coincide con el momento de máximo esplendor de Holanda, [cuando] la libertad de opinión y de culto estaban, en gran modo, garantizadas por el Estado», pero ese régimen se encontraba constantemente amenazado por la familia de los Orange, antiguos detentadores del poder, en busca de recuperarlo con el apoyo de la Iglesia calvinista y las familias conservadoras, aprovechando, además, la coyuntura de la peste de 1664 y la segunda guerra con Inglaterra (1665-1667) (en la primera guerra anglo-holandesa, una década antes, la propia familia de Spinoza vería arruinados sus negocios). En fin, que el tratado fue concebido y desarrollado en una coyuntura que permitía cierta capacidad de movimiento y enunciación filosóficas, pero de una gran inestabilidad política. El texto de Spinoza se inserta decididamente en este borde de inestabilidad al punto de que García Ruzo lo defiende como un «manifiesto democrático». Hay aquí, como ha dicho el propio Jonathan Israel, un Spinoza militante, aunque esa militancia no corresponda, casi en ninguna faceta, con lo que actualmente entendemos como sus características irremplazables. Así comienza el libro:
«Tratado teológico-político. Contiene varias disertaciones, en las que se demuestra que la libertad de filosofar no sólo se puede conceder sin perjuicio para la piedad y para la paz del Estado, sino que no se la puede abolir sin suprimir con ella la paz del Estado e incluso la piedad». Y contiene, ya en sus primeras páginas, afirmaciones como la siguiente:
«El gran secreto del régimen monárquico y su máximo interés consisten en mantener engañados a los hombres y en disfrazar, bajo el especioso nombre de religión, el miedo con el que se los quiere controlar, a fin de que luchen por su esclavitud como si se tratara de su salvación, y no consideren una ignominia, sino el máximo honor, dar su sangre y su alma para orgullo de un solo hombre. Por el contrario, en un Estado libre no cabría imaginar ni emprender nada más desdichado».
Tumblr media
Para llegar a semejantes afirmaciones, Spinoza debe arrostrarse ante la tradición entera del pensamiento judeocristiano, tal como llega a la Europa del siglo XVII, ¿por qué? No precisamente para presumir de osadía sino porque el régimen de poder se reafirma y fortalece en clave teológico-política, como ha explicado Diego Sztulwark: no como dos corrientes, la teológica y la política, que estratégicamente y cada tanto se encuentran, más bien como la supremacía de un cuerpo bifronte. No digo nada nuevo: a la distancia estas características se volvieron evidentes, en gran parte, por la labor crítica de filósofos como Spinoza. Lo interesante, en todo caso, es la naturaleza particular de este proceso: Spinoza realiza, a semejanza de su comportamiento en sus últimos días de vida, una operación de atenuación, un enfriamiento o, nunca mejor dicho, un desencantamiento de los libros sagrados del cristianismo. «El método de interpretar la Escritura», dice en una de sus célebres máximas incluidas en el tratado, «no es diferente del método de interpretar la naturaleza, sino que concuerda plenamente con él». La Escritura ha bajado al mundo y desde él es una cosa entre las cosas. Si en 1691, la inquisición italiana arrestó a Basilio Gianelli y Giacinto de Cristoforo, dos de los miembros más jóvenes de la Accademia degli Investiganti, una de las primeras instituciones científicas de Italia, al ser acusados, entre otras cosas, de afirmar que los hombres, al igual que los animales, estaban compuestos de átomos y que todas las cosas estaban gobernadas por la naturaleza, aquí podríamos extender la afirmación a los libros y a sus signos: de la misma materia y determinados por el empuje irrefrenable de lo natural. Spinoza somete a esta operación a conceptos como el de profeta que, asegura, entre los hebreos se dice nabi, es decir, intérprete. De lo que se sigue que «el conocimiento natural se puede llamar profecía». Por lo que podríamos asegurar que un profeta no es más (ni menos) que un lector pero, advierte Spinoza, «quienes más descuellan por su imaginación, tienen menos aptitudes para el conocimiento puramente intelectual; y, por el contrario, quienes destacan por su inteligencia y la cultivan al máximo, tienen el poder de imaginar más moderado y más controlado, como si lo sujetaran con un freno para que no se confunda con el entendimiento». Se dibuja, ya, la célebre cautela spinociana pero también su particular concepción de la imaginación que terminará de delinear en la Ética, no en tan alta estima como entre los movimientos políticos contemporáneos –pero ya hablaremos de ello. Quisiera apuntar, por ahora, que esa figura del profeta ateo, ese lector de los átomos de la naturaleza, tiene consecuencias profundas en la delineación de la política de Spinoza que aquí es, además, inseparable de una cierta connotación gramática. Hay que escuchar al filósofo cuando dice: 
«Yo llamo engañoso, adulterado y mutilado a aquello que está tan mal escrito y compuesto que no se puede averiguar el sentido del discurso […] Únicamente [por su] sentido una oración se puede llamar divina». Me parece un aserto sorprendente, y creo que no se ha estudiado a profundidad. ¿A qué se refiere Spinoza? ¿Por qué establecer una correlación gramático-política donde lo divino recae en el sentido? Hay que considerar, para aclararlo, una maniobra mayúscula que Spinoza realiza en el Tratado teológico-político, tal vez el ejercicio de lectura más radical que conozco; muy vulgarmente, podría resumirse así: si Dios es perfecto, una proposición absurda o contradictoria no puede provenir de él, por lo tanto es un agregado del hombre, por lo tanto bien puede descartarse, incluso si se encuentra en la Biblia. O, en sus palabras: «Si se encuentra algo que pueda demostrarse apodícticamente que contradice las leyes de la naturaleza o que no pudo derivarse de ellas, hay que creer firmemente que fue añadida a las Sagradas Escrituras por hombres sacrílegos. Ya que, todo lo que es contra la naturaleza es contra la razón, y lo que es contra la razón es absurdo y por lo mismo también debe ser rechazado». [Aquí es interesante confrontar sus palabras con las de gente como Orígenes, padre de la Iglesia, cuando dice: «Aquél que se ha preocupado por la verdad no se molesta por cuestiones de vocablos»; o las de Santo Tomás: «Cuando el fondo de las cosas es claro, toda controversia verbal es vana»]. Con esa calma Spinoza emprende una de sus batallas más feroces: la negación de la posibilidad misma de los milagros, esto es, los fenómenos sobrenaturales, todo aquello que pretende sortear y elevarse por encima de las leyes de la naturaleza, de la razón y de Dios, aquí modos de la misma existencia. «Por gobierno de Dios […] entiendo la concatenación de las cosas naturales», dice en otro pasaje del tratado. Las oraciones divinas, por tanto, son las que se insertan íntegramente en el sentido de esta concatenación, las que florecen de entre sus cuerpos, no las que son dictadas por el arbitrio de alguna autoridad externa a su desarrollo. La conclusión es que ¡los milagros son aberraciones!, son los fenómenos que impiden una correcta decodificación del sentido del mundo, y por lo tanto no sólo no son lo divino, sino que son su negación. Spinoza empuja y empuja su singular militancia sosegada hasta llegar a un concepto que otro pensador amigo hará suyo bajo otro nombre: Marx hablará, dos siglos después, de fetichismo; Spinoza habla de superstición, instancia que sustituye, así, el orden natural de la concatenación de los cuerpos. «Lo teológico-político», agrega Diego Sztulwark, «es el sistema de las trascendencias capturando lo político, inoculando el temor y la superstición en la vida de las masas populares como técnica de gobierno por medio del sometimiento […] La naturaleza primera de la superstición es la abstracción que separa a cada quien de lo que puede, la tristeza que aleja a cada quien de su involucramiento en el poder colectivo. La superstición es el mecanismo que secuestra el entendimiento de su propio fundamento material».
Si Spinoza antes había advertido contra las añadiduras de los hombres sacrílegos al Libro de Dios, proponiendo además que las verdaderas palabras divinas en él son en realidad «cosas sumamente simples» –dejando así a la razón «absolutamente libre» para realizar lecturas tan diversas como desee–, ahora advierte, sin medias tintas: «Cada uno tiene por sí mismo el supremo derecho de pensar libremente, incluso sobre la religión, y no se puede concebir que alguien pueda perderlo». Y remata, triunfal: «Nuestro método de interpretar la Escritura es el mejor. Porque, como la autoridad máxima para interpretar la Escritura está en el poder de cada uno, la norma de interpretación no debe ser nada más que la luz natural, común a todos, y no una luz superior a la naturaleza, ni ninguna autoridad externa». La autoridad externa, del rey, del teólogo, del soberano, es aquí equiparada a lo sobrenatural, a lo aberrante. El rey es superstición, por lo que lo verdaderamente divino, según el particular vocabulario spinociano, debe enfrentarlo. Pero ¿qué tipo de organización imagina Spinoza en oposición a esa estructura supersticiosa del soberano? Para responder esta pregunta hace falta un rodeo teórico –pero recordemos otra lección de nuestro pensador, contenida en la mismísima última línea de la Ética: Sed omnia praeclara tam difficilia, quam rara sunt. Se ha traducido de muchas formas, pero hoy me sirve la traducción que dice: Todo lo que es precioso es tan raro como difícil. Vayamos entonces:
Spinoza establece, por principio de cuentas, su célebre principio del conatus, donde cada individuo (humano o no) se esfuerza por perseverar en su ser, siendo este perseverar, como apunta Antonieta García Ruzo, «no sólo un permanecer, sino un hacerlo con la mayor potencia posible. Esto implica destruir lo que lo perjudica y buscar y conservar aquello que le es útil y le conviene. Todo esto es su derecho natural, el cual, como ya hemos dicho, es idéntico a su potencia». Entramos, en apariencia, en un territorio peligroso (¿es esto la ley del más fuerte?), pero es sólo desde este territorio que su propuesta democrática va a cavar profundo. El derecho natural spinociano, a semejanza de las teorías contractualistas modernas (de Hobbes a Rosseau), también requiere de un pacto, pero a diferencia de éstas ese pacto no implica la instauración de una entidad artificial que aliene la potencia de sus miembros; no se transfiere entonces el poder a un Estado soberano sino a la sociedad toda. Se trata de un desplazamiento continuo de potencias mediante la que son posibles composiciones diversas, «comunicación sin pérdida», aumento de la potencia del ser. El Estado spinociano (porque usa ese término, Estado pero, como con tantos conceptos, con connotaciones verdaderamente insólitas) no es un ente ordenador, disciplinador, surgido de un contrato, sino «una naturaleza segunda», siempre inmanente, de los hombres. «No hay un cambio radical, un corte abrupto entre estado de naturaleza y sociedad civil […] La multitud es el Estado, no hay separación posible» (García Ruzo). Porque el terror anida en esa separación promovida, y abierta con fórceps, por lo teológico-político. Ese es el hábitat de lo supersticioso, de lo fetichista: no lo que se ignora, sino lo que imposibilita todo conocimiento, lo que atrofia su potencia –que es también la potencia del cuerpo– por obra del temor.
Pausa: Un jardín florido
En su bellísimo y melancólico libro Baruch, publicado en 2012, Diego Tatián cuenta la historia de Adriaen Koerbagh, amigo estrecho de Spinoza, quien en 1668 publicó el libro Un jardín florido compuesto de toda clase de delicias sin tristeza, «una enciclopedia práctica al servicio de las clases populares». El Jardín, con un carácter más político que filológico, explica Tatián, atacaba el lenguaje de los especialistas y los doctos, un lenguaje incomprensible para el pueblo, y buscaba proporcionar a la gente sin instrucción una herramienta de acceso a la ciencia, la medicina, el derecho y la filosofía, pero «cometía la imprudencia de criticar, en lengua vernácula, el dogma de la Trinidad y denunciar su instrumentación política por los teólogos. Atacaba en holandés corriente a las élites que monopolizaban el lenguaje, el saber y la cultura». Tras una denuncia, [y en lo siguiente cuento la historia tal como lo hace Tatián], las autoridades arrestaron a Adriaen en Róterdam, desde donde fue trasladado a Ámsterdam, encadenado y en una jaula, para recibir una sentencia de diez años en prisión. Koerbagh, de 35 años, se defendió ante un jurado el 20 de julio de 1668. Se ha conservado hasta nuestros días el documento con sus palabras: en él se atestigua «que dijo dos veces “sí” y tres veces “no”. Dijo sí cuando le preguntaron si había compuesto la obra intitulada Un jardín florido…; también dijo que sí cuando inquirieron si lo había hecho sin ayuda de nadie». Dijo “no” cuando le preguntaron si había conversado sobre el contenido de la obra con Spinoza. Dijo “no” cuando le preguntaron si tuvo conversaciones con Spinoza sobre la lengua hebrea, y finalmente dijo “no” cuando le preguntaron si había concluido con Spinoza sobre las características humanas, no divinas, de Jesús. «Adriaen protegió a su amigo de toda responsabilidad por ese catálogo de spinozismo práctico escrito en lengua popular. Una sola palabra suya y también Baruch habría acabado en la prisión de Rasphuis». «Confinado en la sección de delincuentes peligrosos, poco más de un año después, el 15 de octubre de 1669, quebrado, Adriaen Koerbagh moría en la cárcel. Sin duda se trató de un golpe devastador para el grupo de librepensadores que desde hace más de diez años había emprendido una poderosa aventura político-cultural contra la superstición y la servidumbre. Aunque Spinoza no nos haya dejado ninguna referencia directa a la muerte del amigo, sin duda conmovido aún por esa tragedia, su pluma que redactaba el Tratado teológico-político (1670) deja leer entre líneas, en varios pasajes, alusiones de sentido inequívoco; en particular uno del capítulo XX que parece estarle dedicado: “¿Qué puede haber más pernicioso para el Estado que tener por enemigos y llevar a la muerte a hombres que no han cometido ningún crimen ni fechoría, simplemente porque son de talante liberal? […] Pero quienes tienen conciencia de su honradez consideran honroso, no un suplicio, morir por una buena causa y glorioso morir por la libertad”. También parece haber sido el proceso por herejía y la suerte aciaga de Adriaen Koerbagh lo que llevó a Spinoza a extremar toda prudencia y manifestar su preocupación al enterarse de que el Tratado teológico-político había sido traducido al holandés y estaba en proceso de publicación. Una versión holandesa de la obra sería desastrosa, no sólo porque tendría la inevitable consecuencia de su prohibición, sino también porque era probable que desencadenara un proceso por herejía en su contra, similar al que llevó a la muerte a Adriaen. Desesperado, en febrero de 1671 Spinoza le escribía a Jarig Jelles: “[Me han contado] que mi Tratado teológico-político ha sido traducido al holandés y que alguien, no se sabe quién, ha decidido mandarlo a imprimir. Le ruego, pues, con toda seriedad que ponga todo su interés en informarse de ello, a fin de impedir, si es posible, su impresión. Este ruego no es solamente mío sino también de muchos de mis conocidos y amigos. Confío firmemente que usted nos prestará este servicio a mí y a la causa”. La intercesión de Jelles parece haber tenido éxito y la versión holandesa no aparecerá hasta 1694 (17 años después de la muerte de Spinoza)». ¿A qué llama Spinoza, se pregunta Tatián, en la última línea citada, “la causa”? A esa militancia intelectual colectiva, subordinada, sin embargo, «a una cautela y a una conciencia del significado que revestía la operación filosófica en curso. Esa conciencia era la de estar transitando por una cornisa».  
«Una tarde Baruch pensó en el silencio de Adriaen ante los jueces que lo condenaron. Lo que en realidad pensaba es que ese silencio le había salvado la vida. Estaba triste pero quiso escribir algo que no lo fuera; lacónico, anotó: “sólo los hombres libres son agradecidos entre sí”. Esa línea de la Ética, enigmática, sería un secreto homenaje a su memoria». 
Tumblr media
Los dos soles
Contrario a cierta lectura superficial que ha querido hacer de Spinoza un pensador, digamos, estrictamente corporalista, o incluso sensualista, o cuyo radio de acción termina en lo afectivo, su consideración sobre el pacto vuelve nuevamente a colocar la razón como su eje gravitatorio. Ya en la Ética hace trizas cualquier reduccionismo afectivo de su filosofía cuando declara cosas como: «Llamo “servidumbre” a la impotencia humana para moderar y reprimir sus afectos, pues el hombre sometido a los afectos no es independiente, sino que está bajo la jurisdicción de la fortuna, cuyo poder sobre él llega hasta tal punto, que a menudo se siente obligado, aun viendo lo que es mejor para él, a hacer lo que es peor». Así comienza la cuarta parte de la Ética, el corazón mismo del libro, como para no dejar dudas de que la geometría afectiva que a continuación trazará continuará gravitando sobre el intelecto. Por supuesto, esto no lo convierte en un apologista de la Idea o del Espíritu, al estilo hegeliano, pero sirve para mostrar que la apuesta de Spinoza es más compleja, al hacer del universo afectivo una especie de gradación de la potencia de los seres, inseparable ésta de su anclaje racional. Y si se argumentara aquí, como veo que se hace con frecuencia actualmente, que la razón es un concepto irremediablemente occidental o europeo, piénsese que eso deja a las poblaciones no-occidentales sumidas en el papel de poblaciones irracionales; que esa separación entre los hombres dotados y no dotados de razón sí que es un artificio europeo, en la peor de sus connotaciones, y que por lo tanto cuando se insiste en mantenerla de pie tan sólo se reafirma lo más oscuro de su historia; y que, por si nos faltaba la confirmación de “uno de los nuestros”, era el propio Mariátegui quien aseguraba, y esta es una frase incómoda en estos contextos, que «no hay salvación para Indo-América sin la ciencia y el pensamiento europeos y occidentales». En fin, no quiero llevar la discusión hacia ese punto, sólo hacer esa advertencia.
De Spinoza pueden extraerse, aquí y allá, pequeñas sentencias prácticas, palabras que pueden guiar una vida. Una frase que he hecho mía, como tantos, es la que aparece en su Tratado político: Spinoza afirma que quiere investigar todo lo relativo a esta ciencia, la política, con la misma libertad de espíritu con la que solemos tratar los temas matemáticos, por lo que se ha esmerado en «no ridiculizar, lamentar ni detestar las acciones humanas, sino en comprenderlas». El párrafo se completa con la siguiente afirmación, con ese peculiar vocabulario y esas raras formas sintácticas, que hacen parecer que leemos otro idioma del que sin embargo conocemos cada palabra: «Y por eso he contemplado los afectos humanos, como son el amor, el odio, la ira, la envidia, la gloria, la misericordia y las demás afecciones del alma, no como vicios de la naturaleza humana, sino como propiedades que pertenecen a la naturaleza del aire como el calor, el frío, la tempestad, el trueno y otras cosas por el estilo». Es sencillo suscribir una idea tan bella; lo difícil es, bueno, comprender las acciones humanas más ridículas, lamentables y detestables. Pero ese es precisamente el coraje que requiere la razón spinociana. Otra de esas pequeñas lecciones sería la máxima que el filósofo incluía en el sello que utilizaba en sus cartas y otros documentos: caute. La connotación del vocablo en latín, según Hans Freudenthal, sería: desconfíe. Pero, como apunta Chantal Jacquet, es poco probable que Spinoza hubiera elegido como lema un afecto pasional triste. El propio Spinoza define a la desconfianza en la Ética como «una tristeza inconstante nacida de la imagen de una cosa dudosa». La fórmula, propone Jacquet, no debe ser entendida como una forma pasional de desconfianza, sino como una forma racional de prudencia. Hay, además, un pequeño chiste ideográfico que se construye entre el lema, el dibujo de una flor, también incluido en el sello, y las espinas de su apellido, que podrían leerse como: caute quia spinosa; con cautela, que tiene espinas. Chistorete que confirma la connotación propuesta por Chantal Jacquet porque, en verdad, ¿quién propondría desconfiar de una rosa? Comprensión, cautela, prudencia, paciencia, sentido del humor, pequeñas sentencias prácticas al alcance del que las quiera; imposibles de atender en su real profundidad, sin embargo, sin el ejercicio sistemático de una obra como la Ética demostrada según el orden geométrico . Publicada tras su muerte, en 1677, se trata de su libro más célebre, estudiado e interpretado largamente, por lo que ahora nos limitaremos a unas cuantas ideas que nos ayuden en éste, nuestro pequeño ejercicio colectivo de atemperación intelectual. Creo que hay que partir de su división en tres de los géneros del conocimiento: el primero, el meramente afectivo e imaginativo, por el que, en tanto cuerpos, somos determinados externamente por una red de potencias materiales, y del que surgen poco más que opiniones; el segundo, el racional, que nos permite conceptualizar clara y distintamente esa heterodeterminación afectiva, sin deshacernos, sin embargo, de su estela (en Spinoza concepto y afecto no son entidades independientes, sino grados de un proceso continuo); y el tercero, el amor dei intellectualis, el amor intelectual de Dios, es decir, el amor de la naturaleza (a sí misma): la ciencia intuitiva, el éxtasis spinociano, «la satisfacción inmutable o dicha del ser y de su obrar, que comulga con la satisfacción inmutable o dicha de todo lo que es y obra en la naturaleza entera» (Carlos Mendes). Una especie de beatitud inmanente. Difícilmente podría defenderse, en este punto, un sensualismo o afectivismo de la teoría spinociana; al contrario, se vuelve difícil seguir manteniendo al nivel del suelo sus asertos. Me gusta complejizar esta división tan dura con otro pasaje de la Ética , mucho más dinámico:
«Cuando contemplamos el Sol, imaginamos que dista de nosotros aproximadamente doscientos pies [o sesenta metros], en lo que nos equivocamos mientras ignoramos su verdadera distancia: ahora bien, conocida esa distancia, desaparece el error, ciertamente, pero no aquella imaginación, es decir, la idea del Sol que explicita su naturaleza sólo en la medida en que el cuerpo es afectado por él, y de esta suerte, aunque conozcamos su verdadera distancia, no por ello dejaremos de imaginar que está cerca de nosotros. Pues no imaginamos que el Sol esté tan próximo porque ignoremos su verdadera distancia, sino porque el alma concibe el tamaño del Sol en la medida en que el cuerpo es afectado por él».
Spinoza inventa una válvula de escape sorprendente. Para explorar la interpenetración de los primeros dos géneros de conocimiento, el afectivo y el racional, debe establecer la existencia de dos soles: el de la razón científica, el de la abstracción del pensamiento que nos comprueba la distancia real entre «nosotros» y el Sol (149.600.000 km, de acuerdo con los cálculos modernos); y el de la imaginación proveniente de una afección. «Aunque conozcamos su verdadera distancia, no por ello dejaremos de imaginar que está cerca de nosotros»: cuántos procesos anímicos podríamos explicar a través de esta hermosa fórmula de tensión perceptivo-intelectual. Como si se dijera: no hay proceso de abstracción que no surja y gravite en una afección, pero igualmente no hay afecto que no busque aumentar su potencia de ser hasta abstraerse.
Propongo estos dos últimos ejemplos: el esquema teórico de la distancia al Sol y su arremolinamiento afectivo, para mostrar que también la teoría filosófica más profunda puede ser objeto de una modulación que la siga manteniendo cerca de nosotros. Que la aventura intelectual más profunda es útil en la medida en que se vuelve vehículo de una alegría del pensar. Que la batalla de Spinoza contra la superstición y por la razón, no implica una especie de resequedad de la existencia que nos convierta en seres de un intelecto perfectamente equilibrado: al contrario, sólo sabiendo de antemano que somos cuerpos insertos en redes afectivas podemos hacer de la razón una entidad mundana, que puede guiar nuestras vidas precisamente porque forma parte irremediable de ellas. ¿No podríamos explicar, por ejemplo, a través de la teoría los dos soles, la persistencia de las imágenes de nuestros muertos o de los hombres y las mujeres que amamos? Siempre hay dos personas en cada persona, podríamos decir, o mejor: las personas siempre están desdobladas. Las dos facetas en que se aparecen ante nosotros corresponderían, en un esquema ciertamente rígido, a su percepción y a su recuerdo. Uno u otra faceta se inervarían a medida que comprendiéramos su presencia con mayor o menor certeza. Pero estrictamente, como nos ha enseñado Henri Bergson, no hay separación definitiva entre ambos momentos: podemos sentirnos rodeados por la presencia de un muerto, incluso verlo aunque ya no esté entre nosotros y los bordes de su cuerpo sean difusos, porque continúa afectándonos. Igualmente, si la persona amada se ha alejado a una distancia mensurable en kilómetros, puede sentirse cercana. Pero no vayamos tan rápido: Spinoza levantaría las cejas y nos advertiría contra el libre vuelo de la imaginación, indicándonos el riesgo de considerar que efectivamente esa persona está entre nosotros y no solamente como una imagen: pero si somos capaces de distinguir con claridad la naturaleza de esa presencia, puede convertirse en una entidad que aumente nuestra summa anímica. Y es que creo que precisamente por eso podemos amar al propio Spinoza, «aunque conozcamos su verdadera distancia, no por ello dejaremos de imaginar que está cerca de nosotros». Por eso me ha interesado en todo este recorrido intercalar aspectos teóricos y biográficos, porque es en la multiplicación de esos entrecruces donde podemos ganar en densidad contextual, donde podemos abrir más puertas de acceso a su vida-teoría: caute, Spinoza no viaja hasta nosotros como un fantasma de comportamientos arbitrarios y temerarios, sino formando parte de los laberintos de la historia. Y no lo convocamos aquí como se convocaría la presencia de un ídolo, traicionando su propia lucha contra la superstición, sino en tanto sus ideas y el ejemplo de su vida siguen haciendo palanca con la realidad presente. En tanto que esas ideas, además, forman, hoy mismo, cuerpo con nuestro cuerpos, componiendo, como decía en la Ética, un individuo más potente que cada uno por separado.
Tumblr media
Herem por voluntad
Siempre supuse que el famoso e infame mandato de excomunión de Spinoza, cuyo nombre entre la comunidad judía es herem (término que significa, entre otras cosas, maldito), había sido decretado por la Corte Rabínica de Ámsterdam tras una vida entera de provocaciones de Spinoza, después de su celebridad continental, de las sospechas de que él era el autor del Tratado teológico-político o de los rumores de la existencia de la Ética. Hay que escuchar la severidad del decreto:
«Maldito de día y maldito sea de noche; maldito sea cuando se acuesta y maldito cuando se levanta; maldito sea cuando sale y maldito sea cuando regresa. Que el Señor no le perdone. Que la cólera y el enojo del Señor de se desaten contra este hombre y arrojen sobre él todas las maldiciones escritas en el Libro de la Ley. El Señor borrará su nombre bajo los cielos y lo expulsará de todas las tribus de Israel abandonándolo al Maligno con todas las maldiciones del cielo escritas en el Libro de la Ley. Ordenamos que nadie mantenga con él comunicación oral o escrita, que nadie le preste ningún favor, que nadie permanezca con él bajo el mismo techo o a menos de cuatro yardas, que nadie lea nada escrito o transcrito por él».
Pero basta cotejar las fechas para percatarse que el mandato de herem fue decretado en 1656, cuando Spinoza tenía apenas 23 años. No había escrito siquiera sus Principios de filosofía de Descartes o sus Pensamientos metafísicos, publicados hasta 1663. ¿Cómo pudo Spinoza ser víctima de un juicio tan severo, con una obra que no había sido siquiera delineada? Cabe otra posibilidad, explorada por Jonathan Israel en La ilustración radical: que Spinoza no haya personificado aquí estrictamente el papel de víctima. En primera instancia, Israel sospecha que las ideas principales de su pensamiento habían sido prefiguradas por Spinoza prácticamente desde su adolescencia. Y que su salto al debate público fue un salto premeditado. Empujado por la ruina económica de su familia tras la primera guerra anglo-holandesa en 1655, como veíamos anteriormente, Spinoza decide «abandonar la respetabilidad, la posición social y el comercio, y dedicarse con alma y vida a la filosofía». «Repudia públicamente los fundamentos y la autoridad de la tradición rabínica de una manera tan formal y provocativa que prácticamente demanda ser expulsado de la comunidad judía; de hecho no les deja otra opción a las autoridades de la sinagoga». Como lo indica el texto mismo de la proscripción, «si lo hubiera deseado, nada podría haber sido más fácil para Spinoza que evitar la excomunión. Se le dejó la puerta abierta para llegar a un acuerdo, retractarse y recuperar su sitio en la sinagoga»; habría bastado un gesto de sumisión y arrepentimiento. El filósofo, no obstante, quema las naves no sólo respecto a la religión organizada, la comunidad a su alrededor y el estatus social correspondiente, sino respecto a lo que quedaba de su negocio familiar, el capital que aún podía reportarle pero también la maraña de dificultades legales aparejadas. Rechazará, más adelante, puestos universitarios para dedicarse, como es sabido, a pulir lentes, leyendo y escribiendo en secreto por el resto de su vida. Spinoza, con esa extraña mezcla de radicalidad y prudencia, rechaza ser la víctima de su propia historia, desdramatiza el momento de su excomunión (como el de su muerte, anticipando que, de cualquier forma, algún día habría de llegar, como su muerte), elige cortar lazos con todo aquello que le hubiera imposibilitado pensar en libertad, es decir, sin temor, con los círculos y hábitos sociales que lo hubieran separado de la profundidad de su aventura intelectual, y decide hacer cuerpo tan sólo con aquello que le reportará alegría y tranquilidad espiritual. Su primer gran gesto político consiste en ocultarse, en mantenerse tras los árboles, como un animal en acechanza; recuerdo aquí la frase de Elías Canetti, otro judío sefardí, que como tal, y al igual que Spinoza, tenía como lengua maternal el ladino, es decir, el español: «¡Ocúltate! De lo contrario no llegarás a saber nada». (Ocultarse, un término caro para el criptojudaísmo marrano, expulsado de España en 1492 por el Edicto de Granada, evento por el que las familias Espinosa y Cañete –el apellido original de los Canetti– terminarían en Holanda y Bulgaria, respectivamente). Romper amarras y existir de noche (metafórica y literalmente; Christian Kortholt, otro de los teólogos que odiaba a Spinoza pero que estaba obsesionado con él, dice que «la mayor parte de sus tenebrosos libros fueron elucubrados entre las diez de la noche y las tres de la madrugada»), esa es su particular salvación y la lección contenida en su propia carne: un camino casi en solitario pero en conexión inmanente y silente con el mundo entero. Un camino, además, abierto al futuro, que nos permite tomar al vuelo, hoy mismo, sus palabras y que nos convoca como en una búsqueda de ideas para atemperar nuestro propio trayecto por la mundo. «Así comenzó a ponerse enfermo, agotado por el trabajo nocturno», agrega Kortholt, «siempre pensando en la vida; ni le venía en mente la muerte inminente», afirmación que el propio Spinoza suscribiría, complacido. «Que nadie lea nada escrito o transcrito por él», dice su decreto de herem. Spinoza, verdad de una flor al florecer, sonríe, en algún lugar del tiempo, apenas moviendo la comisura de los labios.
Sed omnia praeclara tam difficilia, quam rara sunt
Este texto fue leído originalmente en Biquini Wax, en la Ciudad de México, el 23 de noviembre de 2019.
Está dedicado al Tawa, el hombre-gacela (1948-2019)
1 note · View note