#Hanneke Francken

[jurjenkvanderhoek]

HANNEKE FRANCKEN TEKENT ZICH EEN NIEUWE WERELD

In haar mysterieuze tekeningen voegt Hanneke Francken ongelijksoortige zaken samen zodat er nieuwe samenstellingen ontstaan. Het lijken verschillende onderdelen uit de natuur te zijn, samengebracht als een collage. Geknipt en geplakt. Landschapselementen die nooit met elkaar in samenhang waren of ooit hadden kunnen zijn. Francken verstrengelt deze, vlecht aaneen en weeft ineen. Er ontstaan nieuwe werelden, andere omgevingen. Het boek “Intertwine”, een uitgave in eigen beheer met teksten van Arno Kramer, Diana Wind en Patty Wageman, is een kaartenmap om die werelden gewaar te worden. Een reisgids om ontdekkingen te doen. In de getoonde tekeningen kan ik zoeken en vinden, kijken en zien. Er is echter niets verborgen, alles is helder en klaar in beeld gebracht. Het is een positieve wirwar, waarbij de ogen de kost krijgen. Hongerig sla ik het boek open en laaf mij aan deze overvloed aan lijnen, vlakken en kleuren.

Hanneke Francken heeft de natuur als inspiratiebron, als basis voor haar werk, als uitvalsbasis om te scheppen. Want dat is wat ze doet, scheppen. Onwezenlijke omgevingen bestaansrecht geven. Nieuwe natuur creëren. Niet voor handen zijnde samenstellingen grijpbaar maken. Alle elementen die existeren samenbrengen en er een vernieuwd inzicht mee tekenen. Als het ware de natuur ofwel de zichtbare werkelijkheid recyclen. Hergebruiken in een ander beeldend leven. De reïncarnatie van de oorspronkelijkheid.

Met de natuur als uitgangspunt neemt Francken geen genoegen alleen de werkelijkheid te reproduceren, na te maken, in beeld te brengen. Ze streeft geen perfecte nabootsing van de wereld om zich heen na. “Zij tekent als het ware een ander leven in het werk”, lees ik in de inleidende tekst van tekenaar, curator en dichter Arno Kramer. “Zij speelt op een evidente manier met drama, met het bovennatuurlijke en misschien met het esoterische en religieuze, zonder larmoyant te worden.” Het boek toont ouder werk en meer recente tekeningen van Hanneke Francken. De vroege werken hebben nog de mens in alle oorspronkelijke naaktheid als onderwerp. De menselijke figuur wringt zich in alle bochten om zich te verwonderen over de natuur. Niet om er de baas over te spelen, maar één te zijn met en er opgaan in. Tekeningen waarin kleurpotloden in de doos blijven, in grijzen is de werkelijkheid eer aan gedaan.

Dan in het weergeven van gestorven dieren komt er kleur in de flora rond de fauna. Door de bloemen en planten levend te kleuren is de fazant en is het konijn echt levenloos. Zo dood als een pier. Tekeningen die qua onderwerp niet oogstrelend zijn, echter de manier waarop Francken deze dode werkelijkheid tot leven brengt is onnavolgbaar. De ondergrond is nog helder wit, het wit van de drager. Maar dan krijgt ook het papier kleur en stap ik echt een andere wereld binnen. De harde realiteit wordt ingewisseld voor een onwezenlijke zachtheid. Het onderwerp is nog even meelijwekkend, maar gevat in een legendarische onderwereld. Legendarisch als in fabelachtig, wonderlijk en verbazingwekkend. De onderwereld omdat het beeld duister is, geheimzinnig en onverklaarbaar.

Hanneke Francken maakt cryptische tekeningen. De waarheid verbergt zich in raadselachtige samenstellingen. Want de dierfiguren gaan zich min of meer verbergen in de vegetatie. “Zij gaan soms op in de duizeligmakende hoeveelheid lijnen en het is de vraag of er nog een voorgrond en een achtergrond bestaan”, schrijft Arno Kramer. “De lijnen zijn zo gevarieerd en zo gevoelig en ook intuïtief getekend, dat ze nooit van te voren zo bedacht kunnen zijn.” En Kramer besluit zijn betoog met “De tekeningen van Hanneke Francken hoeven niet begrepen te worden, ze moeten beleefd worden, je kunt er in dwalen, je kunt er zelfs in verdwijnen.” En inderdaad raak ik mezelf kwijt in de meest recente, intertwine, composities. Denk ik een rotspartij met mos begroeid te zien, kan zich daar zomaar een vogelbeest uit los maken. Meerdere keren moet ik mijn blik over het getekende laten gaan, mijn ogen goed de kost geven in en aan de voorgeschotelde composities, om de ware aard ervan te doorzien.

Francken fantaseert vanuit de werkelijkheid cellen, organismen, gevogelte, wild en vegetatie. Zoals de schepper de aarde construeerde. Het afpellen van de werkelijkheid, noemt directeur Stichting Oude Groninger Kerken Patty Wageman dat. Tot je op dat deel van de evolutie stuit waar het allemaal begon. “Op zoek naar de oorsprong om er vervolgens een nieuw begin aan toe te voegen.” Door mythologie, natuur, evolutie en eeuwigheid vloeien dieren en planten tot onwerkelijke sferen samen. In deze werken doet zich veel voor, er staat van alles te gebeuren. Iedere vierkante centimeter is benut om de beschouwer te dwingen geconcentreerd te kijken. De aandacht te vestigen op de dynamiek van de slingerende lijnen en de in elkaar grijpende elementen. De natuur heeft de overhand in de tekeningen. Knoestige bomen, bebladerd geschubde stammen, sprietende takken, een bast als een prentenboek. Daaromheen verwaaien twijgen en loof, de blik laat zich stroomlijnen in deze wildernis. Werken waarin Francken zich zichtbaar zorgen maakt over de toekomst van ons bestaan. “Zij beweegt zich in haar werk tussen wat vanzelfsprekend was, de levenscyclus”, schrijft curator hedendaagse kunst Museum Rijswijk Diana Wind, “naar nieuwe mogelijkheden, microben en andere eencellige wezens, tot geen invulling weten van wat gaat komen, de lege plekken in haar tekeningen.”

“Het is een weelderig en bewegend spel van kleur en lijn dat als resultaat een attractieve manifestatie heeft. Begeeft de blik zich op korte afstand langs de getrokken lijnen, de afgebakende velden, dan merk ik tussen de veelvormige vegetatie weleens een addertje onder het gras, kijk ik niet zelden de kat uit de boom en vind ik soms een vreemde eend in de bijt. Kortom er beweegt zich meer tussen deze hemel en aarde van Hanneke Francken”, schreef ik geboeid door haar werk bij de tentoonstelling Synthese vorig jaar in Galerie Getekend in Heerenveen.

Gefascineerd door de cyclus van het leven laat Francken een nieuwe wereld ontstaan in haar werken. Ze illustreert haar fascinatie in een rijke schepping van samenvloeiende planten en dieren, met incidenteel in de achtergrond een teken van menselijke activiteit. Maar vooral draait het in haar werk om die eerste dagen van het scheppingsverhaal, om het creëren van een synthese van waaruit nieuw leven ontstaat. Het nieuwe landschap is een visioen, een voorspelling van een apocalyptische toekomst, een nieuw begin.

“Tekenen is voor Hanneke Francken een manier om beeldend te schrijven”, schrijft Patty Wageman. “Een tekening moet in haar ogen bruisen, energie uitstralen en beweging laten zien. Het moet dynamisch zijn en het statische van het vlak overstijgen. (…) Met haar cycli probeert ze de kijker bewust te maken van de wereld om ons heen, van wat de aarde met ons doet en wij met de aarde.”

De in het boek opgenomen en door de tekeningen gestrooide gedichten zijn even mysterieus als de tekeningen dat in eerste beschouwing zijn. De beelden vergen het om lang naar te kijken, erin te duiken als het ware. De poëzie heeft een lange adem nodig om de woorden te laten indalen. Ik citeer: “Onder golven duiken - Niemand weet als niemand ziet het gezicht wat in het grafiet verdwijnt. / In de weerspiegeling is zij niet opgehouden met bestaan / slechts klanken die terugkeren, soms in wankel evenwicht. / / Als je schrijft: dat er geen ik meer is, of niet meer dezelfde ik, / legt zij afstanden af, zodat het oog niet went aan de verdwijning.”

Intertwine. Tekeningen en gedichten Hanneke Francken. Teksten Arno Kramer, Diana Wind, Patty Wageman. Oplage 150 exemplaren. Uitgave in eigen beheer, oktober 2022.

#Hanneke Francken #Intertwine #tekeningen #drawings #kunst #boekbespreking