فرش سجاده ای کاشان
فرش سجاده ای ترکیبی بی نظیر از مذهب و هنر اسلامی میباشد که فضایی معنوی و روح بخش را برای مساجد و نمازخانهها به ارمغان میآورد.
کاشان که در استان اصفهان و به فاصلهی حدود 260 کیلومتری از تهران واقع شده است به عنوان شروع کننده و همچنین پایتخت سجاده فرش در ایران شناخته میشود.
فرش سجاده ای کاشان همیشه مورد زبانزد عموم بوده است؛ در گذشته با فرشهای محرابی دستباف که امروزه موجب شکوه و جلال موزههای اسلامی میباشد و همچنین امروزه که با صادرات انبوه فرش سجاده ماشینی به سایر کشورهای اسلامی، مایهی افتخار ایران میباشد.
شروع بافت فرش سجاده ای در ایران
در گذشته بافت فرش سجاده ای در ایران به شکل دستباف و با الیاف کاملا طبیعی نظیر پشم و ابریشم صورت میگرفته است، اما با گسترش و توسعهی ماشین آلات بافندگی و همچنین پیدایش الیاف مصنوعی نظیر پلی استر و اکریلیک، تولید سجاده فرش به صورت ماشینی آغاز گردید.
آغاز بافت فرش ماشینی در ایران به پیش از از انقلاب و به اوایل دههی پنجاه خورشیدی باز میگردد. اولین قالی ماشینی تولید ��اخل در کارخانههای مخمل و ابریشم کاشان توسط دستگاههای مخملبافی و با الیاف مصنوعی بافته شدند که این فرشها دارای وزن سبکی بودند و همچنین نخ خاب کوتاهی داشتند.
با استقبال نسبتا خوبی که مردم ایران از فرشهای ماشینی به عمل آوردند، صنایع نساجی و کارخانههای فرش روز به روز بیشتر شدند که به جرات میتوان گفت امروزه بالای 90% درصد از قالیهای مصرفی در ایران به صورت ماشینی و با الیاف مصنوعی هستند.
همچنین در حال حاضر بسیاری از مسجدها، مصلیها، امامزادهها، نمازخانهها و حسینیهها توسط تولیدات فرش سجاده ای ماشینی مفروش گردیدهاند.
هم اکنون بیش از 1000 کارخانهی فرش در شهرکهای صنعتی کاشان نظیر راوند و آران و بیدگل وجود دارند که به بافت انواع فرش ماشینی، فرش سجاده، گلیم، گبه و … مشغول میباشند.
رایجترین نخهای مورد استفاده در فرش سجاده ای کاشانانواع الیاف فرش سجاده
الیاف (جمع واژهی لیف) رشتههای بلند و نازکی شبیه مو هستند که از استحکام و انعطاف پذیری کافی برای تهیهی نخ قالی برخوردار هستند. الیاف، طی انجام عملیات ریسندگی در صنایع بزرگ نساجی تبدیل به نخ و آمادهی بافت سجاده فرش میشوند.
الیاف فرش سجاده ای کاشان را با توجه به جنسشان، میتوان به دو دسته تقسیم نمود:
الیاف طبیعی
الیاف مصنوعی
الیاف طبیعی:
الیافی هستند که در طبیعت وجود دارند و بشر نقشی در تولید آنها ندارد؛ الیاف طبیعی نیز به دو بخش گیاهی و حیوانی تقسیم میشوند؛ پرکاربردترین الیاف طبیعی در سجاده فرش شامل موارد زیر میباشند:
جوت
پنبه
پشم
ابریشم
الیاف مصنوعی:
الیاف مصنوعی الیافی هستند که در طبیعت وجود ندارند و توسط بشر تولید میشوند؛ پرمصرفترین الیاف مصنوعی مورد استفاده در فرش سجاده ای موارد زیر میباشند:
اکزیلیک
پلی استر
پلی پروپیلن
نایلون
به لحاظ تاریخی، سجاده فرشها تا قبل از زمان پیدایش الیاف ساختگی و مصنوعی، با استفاده از الیاف کاملا طبیعی تولید میشدند؛ الیاف ساخته شده توسط بشر تاثیر قابل توجهی در صنعت بافت فرش سجاده داشتند؛ لازم به ذکر است که الیاف نساجی را نیز با توجه به طولشان به دو دستهی الیاف یکسره و الیاف منقطع تقسیم بندی میکنند.
الیاف اکریلیک:
ونیل سیانید و اکریلو نیتریل به عنوان عمدهترین مواد اولیه جهت تشکیل الیاف اکریلیک هستند. الیاف اکریلیک یکی از پرکاربردترین و مهمترین الیاف ساختگی و مصنوعی در تولید نخ خاب فرش سجاده ای کاشان به شمار میروند.
الیاف اکریلیک با نامهای تجاری مختلفی در بازارهای جهانی عرضه میگردند که بعضی از آنها عبارتند از: ورل، اورلون، زفران،اکسلن و کریسلن.
اغلب اکریلو نیتریل مصرفی دنیا از استیلن تهیه میشود. استیلن نیز خود با مقدار زیادی از ترکیب آب و کاربید کلسیم تهیه میشود؛ استیلن به فراوانی از فرآوردههای نفتی نیز قابل تهیه میباشد.
به طور کلی از پلیمریزاسیون ونیل سیانید و اکریلو نیتریل، الیاف اکریلیک مورد مصرف جهت تهیهی نخ فرش سجاده به دست میآید. محلولی که از این روش تهیه میگردد به صورت خشک ریسی و ترریسی در صنایع نساجی بزرگ ریسیده و تبدیل به نخ میشود.
الیاف پنبه (پرکاربردترین الیاف طبیعی در تولید فرش سجاده ای کاشان)
مصرف پنبه به عنوان الیاف گیاهی در نساجی به ��رنها پیش از میلاد حضرت مسیح باز میگردد. میتوان گفت که نخ پنبه عمدهترین الیاف طبیعی گیاهی است و در حال حاضر بخش وسیعی از کارخانههای فرش سجاده ای کاشان از آن استفاده میکنند.
پنبه در مناطقی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب است، رشد میکند. محل کشت بوتهی پنبه تاثیر بسزایی بر کیفیت آن دارد، به همین سبب انواع پنبه با کیفیتهای مختلف در دنیا بدست میآید. قابل ذکر است که ایران هم یکی از کشورهای تولیدکنندهی پنبه محسوب میشود.
پس از برداشت پنبه، تخمهای آن را به وسیلهی ماشینهای مخصوص جدا کرده و بسته بندی میکنند تا جهت استفاده به صنایع ریسندگی فرستاده شود.در کارخانههای ریسندگی نیز الیاف را تبدیل به نخهای آماده برای بافت سجاده فرش میکنند.
الیاف پلی استر
پلی استر یکی از کم هزینهترین الیاف در فرش سجاده ای است. این الیاف مصنوعی در برابر لکهها و همچنین در برابر نور خورشید بسیار مقاوم هستند اما به لحاظ طول عمر، از دوام زیادی برخوردار نیستند و پس از مدتی همانند موکت کوبیده میشوند.
پلی استری که در صنایع نساجی از آن استفاده میگردد، از ترکیب شیمیایی یک اسید مانند اسید ترفتالیک و یک الکل مانند پلی اتیلن گلیکول در مجاورت یک کاتالیزور مناسب و همچنین در خلاء تهیه میشود.
در مجموع میتوان گفت فرش سجاده با جنس نخ پلی استر برای کسانی که به جنس نخ اکریلیک حساسیت دارند، مناسب است، زیرا در مقابل زنگهای گیاهی و کپک زدگی بسیار مقاوم است؛ همچنین قابل ذکر است که سجاده فرش با جنس نخ پلی استر کاملا بدون پرز میباشد.
الیاف جوت (پر مصرفترین نخ پود در تولید فرش سجاده ای کاشان)
الیاف کنف یا چتایی با نام تجاری جوت در مناطقی که دارای آب و هوای مرطوب میباشد، رشد میکند. رنگ این الیاف معمولا زرد روشن بوده و سطح آن تا حدودی زمخت و خشن است.
در ایران عمدهترین مصرف نخ کنف یا جوت در پود فرش سجاده ای است و کیفیت الیاف به لحاظ مقاومت و یکنواختی و همچنین ظرافت، رابطهی مستقیمی با کیفیت نهایی سجاده فرش دارد. یعنی هرچقدر جوت مصرف شده کیفیت بالاتری داشته باشد طبیعتا فرش سجاده مرغوبتر و بهتری از آن الیاف تولید میگردد.
از ویژگیهای مهم الیاف جوت میتوان به بازیافت 100% در طبیعت، مقاومت سایشی بسیار بالا، قابلیت تولید نخهای نسبتا ظریف، ضد الکتریسیتهی ساکن و همچنین عایق حرارتی آن اشاره کرد. جوت بیشتر در کشورهای بنگلادش و هندوستان کشت میگردد. از الیاف جوت عمدتا در تهیهی انواع فرش ماشینی، گونی و طناب استفاده میشود.
زمان برداشت جوت یا کنف در کیفیت نهایی الیاف بسیار تاثیرگذار است، اگر جوت پیش از موعد برداشت گردد الیاف آن بسیار ظریف و از استحکام کافی برخوردار نخواهد بود و اگر دیرتر از موعد برداشت شود الیافی زبر، ضخیم و شکننده خواهد داشت.
پس از برداشت، الیاف جوت را منظم میکنند و سپس آنها را به شرکتهای ریسندگی الیاف ارسال میکنند؛ پس از عملیات ریسندگی و تبدیل الیاف به نخ، آنها را به صورت بوبین میپیچند.
میتوان گفت نوع نخ جوتی که در فرش سجاده ای استفاده میشود با توجه به مدل دستگاه بافندگی سجاده فرش متفاوت است و به طور کلی به چهار دستهی اصلی CRT، CRM، CRX و CB تقسیم بندی میشود. نخهای جوت با درجهی CB ضخیمتر و نخهای جوت با درجه بندی CRX ظریفتر میباشند.
انتقال نخ آماده به کارخانه جهت بافت فرش سجاده ایمراحل پیش از بافت فرش سجاده در کارخانه:
پس از عملیات ریسندگی و تبدیل کردن الیاف به نخ آماده، آنها را به صورت پالت بسته بندی میکنند تا از هر گونه خسارت ناشی از جابجایی در امان باشند، و سپس پالتها را به قسمت مقدمات بافندگی فرش سجاده ای انتقال میدهند.
در قسمت مقدمات بافندگی در کارخانه، بوبینهای بزرگتر نخ پلی استر یا نخ اکریلیک را به بوبینهای کوچکتر میپیچند.
به همین منظور از دو نوع ماشین زیر استفاده میشود:
ماشین چله پیچی
ماشین بوبین پیچی
ماشین چله پیچی:
برای بالا بردن مقاومت و دوام نخ تار یا نخ چله، الیاف پلی استر و پنبه را با نسبتهای مختلف و بر اساس سفارش بافنده مخلوط کرده و طی عملیات ریسندگی تبدیل به نخهای چلهی چندلا میکنند؛ بعد از تهیهی نخ چله و تبدیل آن به بوبینهای نخ چله، آنها را برای عملیات چله پیچی، داخل قفسههای دستگاه چله پیچی قرار میدهند.
هدف از به کار بردن این ماشین آماده کردن نخهای چلهی تار است به طوری که مجموعهی نخها به موازات یکدیگر و با طول معین و کشیدگی یکسان در کنار هم قرار بگیرند تا آماده بافت فرش سجاده ای شوند.
ماشین بوبین پیچی:
بوبینهای نخ خاب فرش سجاده ای کاشان که معمولا جنس آن از نخ اکریلیک یا نخ پلی استر است به قسمت مقدمات بافت آورده میشوند. در این مرحله هر بوبین بزرگ تبدیل به چند بوبین کوچک برای جا دادن در کریلهای دستگاه بافندگی (قفسهی ماشین) میشود.
در مرحلهی بوبین پیچی مشکلاتی از قبیل نقاط نازک و کلفت و گره خوردهی نخ گرفته میشود و سپس بوبینهایی که آماده میشوند را به قسمت بافتسجاده فرش منتقل میکنند.
عملیات بافت فرش سجاده ای کاشان1- کریل نخ (قفسهی دستگاه):
زمانی که بوبینهای نخ خاب در مرحلهی بوبین پیچی آماده شدند، آنها را داخل این قفسههای مخصوص که به آنها کریل گفته میشود، قرار میدهند.
2- غلتکهای نخ چلهی تار:
در واقع غلتکها، حمل کنندهی نخهای تاری هستند که باید در هنگام بافتفرش سجاده ای به عنوان نخ چلهی تار به کار گرفته شوند. البته مقداری از نخها با کشش بالاتر (نخ چلهی سفت بافت) و مقداری نیز با کشش پایینتر (نخ چلهی شل بافت) در سجاده فرش قرار میگیرند.
با استفاده از تیغههای بلند و باریکی به نام لانست میتوان کشش تنظیم شده برای نخهای چلهی شل بافت و سفت بافت را نصف کرد.
ارتفاع لانست انتخاب شده به ارتفاع نخ خاب و چگونگی کار گذاشتن لانست در دهنهی کار به تراکم تاری فرش سجاده و همچنین جنس نخ خاب بستگی دارد.
3- وردها:
قابهایی فلزی و به شکل مستطیل هستند که میل میلک نخهای تار یا نخهای چله در داخل این قابها به شکل عمودی قرار میگیرند.
سر نخهای تار (نخهای چله) ابتدا از داخل تیغههای لامل که به منظور توقف دستگاه هنگام پارگی سرنخ چله تعبیه گردیده عبور میکنند و سپس از چشمک این میل میلکها نیز عبور داده میشوند و به کنارهی بافت فرش سجاده ای که بعد از شانه قرار گرفته گره زده میشوند.
پایین و بالا رفتن وردها در دستگاههای مدرن و امروزی به وسیلهی یک سیستم الکترونیکی انجام میشود و به همین خاطر میتوان تنوع زیادی در بافتهای زمینهی سجاده فرش ایجاد کرد.
4- ژاکارد:
تمامی دستگاههای بافندگی جدید و امروزی مجهز به ژاکارد الکترونیکی هستند.
مهمترین ویژگی ژاکارد الکترونیکی این است که به بافنده اجازه میدهد بدون کمترین توقف در خط تولید، انواع طرحهای فرش سجاده که دارای پالت رنگ بندی یکسان هستند را تولید کرده تا بتوان در سریعترین زمان ممکن در اختیار مشتریان قرار دهند.
ژاکارد دستورهای مورد نیاز جهت بافت نخ خاب را به وسیلهی یکسری نخ هارنیش و مدول به نخ خاب سجاده فرش که از داخل میل میلک رنگها عبور کرده است را میدهد. این دستورها بر اساس نقشهی طراحی شدهی فرش سجاده ای، انجام میپذیرد.
5- دفتین و شانهی دستگاه بافندگی:
دفتین دستگاه بافندگی شامل قابی است که شانهی دستگاه در داخل آن سوار شده است. حرکت دفتین دارای یک حرکت رفت و برگشتی است که از محور اصلی ماشین (میل لنگ) گرفته میشود. به واسطهی وزن و حرکت رفت و برگشتی دفتین، پود به لبهی کار کوبیده میشود و عملیات بافت انجام میگردد.
نمرهی شانهی ماشین بافت که تعیین کنندهی تراکم تاری فرش سجاده ای است به معنای تعداد دندانههای شانه در هر متر میباشد. به عنوان مثال منظور از فرش سجاده 700 شانه این است که در هر متر از شانهی ماشین، تعداد 700 دندانه وجود دارد.
هرچقدر نمرهی شانهی دستگاه بیشتر باشد رخ فرش ظریفتر و بافت آن فشردهتر یا متراکمتر خواهد بود که اصطلاحا دستباف گونه میگویند.
6- سیستم پودگذاری فرش سجاده ای:
سیستم پودگذاری فرش سجاده ای کاشان شامل رزرو پود، قفسهی بوبین، گریپر و راپیر میباشد.
7- تیغ برش دستگاه بافندگی:
تیغ، عملیات برش نخ خاب را با حرکت رفت و برگشتی مابین دو لایهی به هم چسبیدهی فرش سجاده ای، انجام میدهد.
سجاده فرش روبروی بافنده را لایهی رو یا خاب رو و قسمت زیرین را لایهی زیر یا خاب زیر مینامند.
فاصلهی این دو لایه از یکدیگر که در نهایت ارتفاع نخ خاب فرش سجاده را در پی خواهد داشت، بستگی به تراکم تاری فرش ماشینی و جنس نخ خاب دارد. برای اینکه ارتفاع نخ خاب سجاده فرش یکنواخت بشود و ضایعات شیرینگ در مرحلهی تکمیل و آهار فرش سجاده ای به حداقل ممکن برسد از لانست که قبلا به آن اشاره شد استفاده میشود.
8- غلتک سوزنی:
غلتک سوزنی در عرض دستگاه به صورت افقی قرار دارد و عمل به عقب کشیدنفرش سجاده ای بافته شده را عهدهدار میباشد. بر روی این غلتک، میخ یا سوزنهای مخصوصی تعبیه گردیده است.
در هر بار کوبیدن دفتین و عمل بافت به همان میزان، غلتک سوزنی چرخش نموده و سجاده فرش بافته شده را به سمت عقب میکشاند. سپس فرش ماشینی بافته شده با طی کردن مسافتی معین، در قسمت برداشت جمع آوری میگردد. لازم به ذکر است که ابعاد طول فرش سجاده بستگی به میزان تنظیمات گردش غلتک سوزنی دارد.
این تنظیمات هم ارتباط مستقیم با تراکم پودی نقشهی طراحی شده دارد؛ اگر حرکت غلتک سوزنی تندتر از حد باشد، طول فرش سجاده ای بلند شده و اگر کندتر باشد طول سجاده فرش کوتاه خواهد شد.
مراحل بعد از بافت سجاده فرش کاشاناصلاح مشکلات فرش سجاده:
بعد از اینکه فرش سجاده ای به شکل خاب رو و خاب زیر بافته شد، برای رفع مشکلات احتمالی که در هنگام عملیات بافندگی، رخ داده به قسمت رفوگری ارسال میگردد. در این قسمت رفوگر با وسایلی مخصوص، کلیه��ی عیبهای قابل اصلاح سجاده فرش را برطرف میکند. برخی از مشخصترین مشکلات در زیر لیست گردیده است:
1. پارگی نخ خاب یا نبافت فرش سجاده ای:
بافت نرفتن نخ خاب به طور کاملا واضح را پارگی نخ خاب میگویند که مهمترین دلیل آن مقاومت پایین نخ میباشد.
2. نخ جفتی یا نخ اضافی:
نخ جفتی زمانی ظاهر میگردد که دو نخ به صورت هم زمان در بافت فرش سجاده ای به کار رفته باشند.
3. سفت شدگی نخ:
نخ سفت شدگی زمانی در سجاده فرش ایجاد میگردد که یک یا تعدادی از نخهای خاب در هنگام عملیات بافت، تحت کشش بیش از حد قرار گرفته و در آن قسمت، خاب فرش سجاده پایین میرود.
4. چله پارگی یا پارگی نخ تار:
هنگامی که نخهای تار (نخهایی که در جهت طولی فرش سجاده ای به کار میروند) دچار پارگی شوند، چله چارگی گویند.
5. دو رنگی در سجاده فرش:
دو رنگی زمانی رخ میدهد که تعویض نخ دو کد متفاوت از یک رنگ، مواردی از قلم افتاده باشد؛ البته این امکان هم وجود دارد که در اثر رنگرزی ناهمگن الیاف یا نخ، این مشکل به وجود آمده باشد.
6. خاب کندگی در فرش سجاده:
این مشکل سبب ناهمواری نخ خاب یا همان نخ سطح فرش سجاده ایمیگردد.
7. کچلی یا جای خالی در فرش ماشینی:
این مشکل در اثر بافته نشدن نخ خاب در سطح فرش ماشینی ایجاد میگردد.
8. شکستگی نقشه:
هنگامی که بخشی از نقشهی سجاده فرش حالت جدا یا منفصل پیدا میکند، شکستگی نقشه میگویند.
9. تیغ خوردگی:
به طور قاعده لایهی زیر و رو تقریبا به صورت مساوی برش میخورند، اما اگر به جای اینکه تیغ از وسط نخ خاب برش را انجام بدهد و خاب یکی را بیش از اندازه کوتاه ببرد، این عمل را تیغ خوردگی مینامند.
10. دو پودی در فرش سجاده ای:
در این مورد به جای یک پود، دو پود در کنار یکدیگر قرار میگیرند.
11. روده شدن نخ پود:
هنگامی که ضخامت نخ پود بیش از اندازهی مجاز میشود، این مشکل را ایجاد میکند.
12. سرکجی سرطاقه در سجاده فرش:
زمانی که فرش سجاده از شکل اصلی و یا حالت هندسی خود خارج گردد، سرکجی سرطاقه نامیده میشود.
تکمیل و آهار فرش سجاده ای کاشان
پس از بازدید سجاده فرش خام و رفع عیبهای موجود در آن توسط رفوگر، به مرحلهی تکمیل فرستاده میشود.
فرشهای سجاده در مراحل تکمیل باید استحکام، مقاومت، رخ مناسب، سطح صاف و یکدست و همچنین انعطاف پذیری مناسبی پیدا کنند.
در ابتدای عملیات تکمیل، فرشها را پشت سر یکدیگر قرار داده و سر طاقههای آنها را به همدیگر میدوزند. سپس از قسمتهای زیر عبور میدهند:
1- براشینگ “Brushing” (شامل برس زنی به همراه ضربه و مکش)
2- شیرینگ “Shirink” (تراش سطح فرش سجاده ای به وسیلهی تیغههای ثابت و تیغههای سیلندر اسپیرال)
3- پرز سوزی پشت فرش سجاده
سپس به قسمت آهار میرسد و در این مرحله پشت سجاده فرش با سرعت ثابت در تماس مستقیم با مواد آماده شدهی آهار (مانند فرمالدئید _ کازئین _ نشاسته و مشتقات آن _ مواد سفید کننده _ رزین ها و مواد افزودنی دیگر) قرار گرفته، در نتیجه با نفوذ این مواد پشت فرش آغشته به آهار میگردد.
فرش سجاده ای آغشته به مواد آهار، استحکام و استقامت بالاتری در مقابل مواد شوینده، نور و عوامل سایشی پیدا میکند.
فرش ماشینی آهار خورده وارد مرحلهی خشک کن میشود. درجهی حرارت در این قسمت بین 80 تا 120 درجهی سانتیگراد است. سپس فرش سجاده را از روی سیلندر بزرگ که به وسیلهی بخار گرم شده، عبور میدهند تا پشت آن نرم و صیقلی شود. مجددا سطح سجاده فرش پرزگیری و شیرینگ میشود؛ در قسمت شیرینگ تیغههای ثابت و اسپیرال با برداشت میلی متری از ارتفاع نخ خاب فرش سجاده ای، سطح آن را صاف و شفاف میکنند.
در قسمت دوخت ریشه، فرشها روی میز هوا به صورت معلق نگه داشته میشوند و ریشه در جهت عرض آنها دوخته میشود. این ریشهها به دو شکل معمولی و آماده موجود میباشند.
مشکلاتی که در مرحلهی تکمیل و آهار ممکن است بروز کند عبارتند از:
تاب خوردگی کنار فرش سجاده ای
سوختگی در پشت فرش و تغییر رنگ آن
تراش و شیرینگ ناهمگن و زبری سطح سجاده فرش
نفوذ آهار به سطح قالی و سوزنی شدن نخ خاب فرش سجاده
دوخت خراب ریشه یا زیگزاگ فرش
ریزش آهار از پشت سجاده فرش
درجه بندی و بسته بندی سجاده فرش
بعد از اجرای عملیات تکمیلی روی سجاده فرش و آماده شدن آن جهت کنترل نهایی، آن را به قسمت درجه بندی آورده که با توجه به عیبهای بافندگی و تکمیل، فرش سجاده ای کاشان درجه بندی میشود و روی لیبل الصاقی ثبت میگردد.
چنانچه هیچ گونه عیبی در پشت و یا روی فرش محرابی دیده نشود، درجه یک خواهد بود؛ در غیر این صورت بسته به نوع و میزان خرابی درجههای بالاتر زده خواهد شد.
در صورت وجود خرابی بیش از اندازه، سجاده فرش به عنوان ضایعات تلقی خواهد شد. سپس محصول به صورت لوله شده در پوشش مناسب بسته بندی میشود.
پرزدهی فرش سجاده ای با نخ اکریلیک
امروزه تولیدکنندگان فرش سجاده ای کاشان در تلاشاند تا جهت جلب رضایت خریداران خود فرشی با کیفیت بالا تولید نمایند. یکی از مشکلات سجاده فرش اکریلیکی که به روش رویه به رویه (Face-To-Face) بافته میشود، پرزدهی آن است. به منظور کاهش این مشکل توجه به نکات ذیل ضروری میباشد:
عدم استفاده از الیاف ضایعاتی
استفاده از بهترین مخلوط الیاف (از نظر طول و ظرافت)
استفاده از مقدار بهینهی آب و روغن به کار رفته در مرحلهی آماده سازی الیاف
تنظیمات مناسب دستگاهها در سالن ریسندگی
تاب مناسب نخ
تثبیت حرارتی مطلوب
استفاده از آهار مناسب در مرحلهی تکمیل
توجه به بهترین شرایط تکمیل
جهت آنتی استاتیک کردن و داشتن میزان اصطکاک نرمال روی الیاف، مواد آنتی استاتیک، روغن ریسندگی مناسب و آب اسپری میگردد.
با بررسی توزیع طولی الیاف دریافت میشود که وقتی مقدار روغن افزایش مییابد، میزان شکست و خرد شدن الیاف کمتر و به دنبال آن طول متوسط الیاف بیشتر میگردد. البته میزان روغن نباید آن قدر زیاد باشد که سبب کاهش بیش از حد اصطکاک بین الیاف و لیز خوردگی الیاف روی هم گردد.
در فرشهای رویه به رویه، خود بافت زمینه به همراه نفوذ لاتکس در مرحلهی تکمیل، خاب فرش سجاده ای را نگه میدارد.
در این میان الیافی هستند که در سطح بالاتری از قسمت زمینهی سجاده فرشقرار دارند و نمیتوانند توسط بافت زمینه و یا نفوذ آهار گرفته شوند.
همچنین الیافی وجود دارند که به مرور زمان در اثر عوامل سایشی مثل پا خوردن از خاب یا همان سطح فرش سجاده جدا میشود و در نتیجه روی سطحسجاده فرش ظاهر میگردد. این مشکل پرزدهی به طور کامل قابل حذف نمیباشد. البته پس از مدتی ریزش الیاف کاهش محسوس خواهد داشت.
مدت زمان کاهش به کیفیت الیاف (درصد الیاف کوتاه، درجهی آسیب الیاف در رنگرزی و ریسندگی)، نوع نخ (سیستم ریسندگی)، ساختمان نخ (میزان تاب)، نحوهی اتصال خاب فرش سجاده ای به زمینهی فرش (تراکم، ضخامت نخ زمینه و آهار مصرفی)، طول خاب و میزان عبور و مرور روی سجاده فرشبستگی دارد.
در آزمایشهای انجام شده جهت محاسبهی د��صد الیاف آزاد بر روی نخهای معمولی فرش سجاده در شرایط آزمایشگاهی، عددی حدود 8–9% به دست آمده است که در شرایط واقعی (روی خود فرش ماشینی) این میزان کمتر است.
دلیل اینکه که درصد الیاف آزاد در شرایط واقعی بر روی خود فرش سجاده ایکمتر میباشد این است که در آزمایشگاه تاب نخ کاملا باز میشود ولی در فرش ماشینی اینگونه نیست و از طرفی در مراحل تکمیل سجاده فرش از جمله برس زنی که قبلا اشاره گردید شاهد خروج مقدار زیادی از پرزهای سطحی نخ در داخل فرش سجاده هستیم.
امروزه با پیشرفت دستگاههای بافندگی نخهای هیت ست جایگاه ویژهای بین تولیدکنندگان فرش ماشینی پیدا کرده است. چون در دستگاههای قدیمی که نخهای معمولی مصرف میشود پرزدهی بیشتری را شاهد هستیم.
اصولا فرایند هیت ست و تثبیت حرارتی به منظور افزایش کیفیت نخ و نهایتا کیفیت فرش سجاده ای میشود.
امروزه سرعت بافت در حال افزایش است و به ویژه در تراکمهای بالای سجاده فرش، نخها باید دارای مقاومت زیاد در برابر پارگی داشته باشند.
از خصوصیات نخ اکریلیک هیت ست شده میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
پفکی شدن نخ و حجیم شدن آن و در نتیجه کاهش میزان نخ مصرفی و پوشش بهتر فرش سجاده
کاهش پرز نخ (پرزدهی را حداقل به یک سوم میرساند)
تثبیت تاب نخ
زیردست نرم تر
پارگی کمتر نخ در بافندگی
تشخیص سر نخ در فرش سجاده ای بافته شده ( دانه اناری شدن فرش ماشینی — Pin Point Effect )
اصولا فرایند تثبیت حرارتی نخهای اکریلیک یک فرآیند ضروری جهت بافتسجاده فرش با کیفیت بالا است.
آیا سجاده فرش با جنس نخ اکریلیک سرطان زا است؟
عدهای اعتقاد دارند مطرح کردن احتمال سرطان زا بودن اکریلیک در دنیایی که بسیاری از ضروری ترین ظروف و وسایل مورد مصرف ما از مشتقات نفتی است و همهی ما بر روی فرشهای اکریلیک زندگی کردهایم و تا به حال هم مضراتی از این ناحیه مشخص نشده، کاری بی اساس است. اما در مقابل عدهای دیگر اعتقاد دارند فرشهای اکریلیک برای بدن مضر هستند.
حال اگر فرض کنیم اکریلیک مورد استفاده در فرش سجاده ای سرطان زا است چطور ممکن است بتوانیم قبول کنیم که معتبرترین و بزرگترین موسسهی استاندارد پوشاک و کالای نساجی در جهان که از جملهی آنها میتوان به OEKOTEX آلمان اشاره کرد، بدون در نظر گ��فتن این موضوع، تولید حساس ترین نوع پوشاک از جمله لباسهاس کودک و جوراب (که به طور مستقیم با پوست بدن تماس دارد) با الیاف اکریلیک را بدون مشکل میداند و به الیاف تولیدی شرکتی مانند درالون (Dralon) گواهی استاندارد میدهد.
آیا میتوان پذیرفت که کشورهای اروپایی که اغلب بالاترین استاندارد را برای سلامت و حفظ امنیت در نظر میگیرند، فقط با اهداف تجاری اقدام به صدور چنین مجوزها و استانداردهای مهمی کنند؟
آیا صحت دارد که محدود شدن واردات فرشهای اکریلیک توسط اروپا و آمریکا فقط به خاطر سرطان زا بودن است و یا دلایل بسیار روشن و منطقی دیگری هم دارد؟ اگر ما نمیتوانیم در اوج گرمای تابستان بخاری بفروشیم آیا مشتریان مشکل دارند یا ما کارمان را خوب بلد نیستیم؟
آنچه مسلم است بر طبق اعلام موسسات معتبر نساجی، الیاف مورد مصرف اکریلیک جهت تولید فرش سجاده دارای مضراتی برای مصرف کننده از جهت سرطان زا بودن نیستند و تا به امروز هیچ ممنوعیتی بابت مصرف الیاف اکریلیک از طرف سازمانهای مرتبط، صادر نگردیده است.
فرش سجاده ای خوب چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟نکات مهم هنگام خرید فرش سجاده
مهمترین نکتهای که در خرید فرش سجاده ای کاشان باید توجه داشت، برچسب یا لیبلی است که باید پشت سجاده فرش الصاق شده باشد.
جنس نخ خاب:
جنس نخ خاب یکی از فاکتورهای مهم در انتخاب یک فرش سجاده میباشد و با توجه به محل استفاده و مقدار هزینهای که میخواهیم پرداخت کنیم مشخص میشود.
امروزه عموما فرشهایی با جنس اکریلیک، پلی پروپیلن، پلی استر و غیره تولید میشود. در جاهایی که با رطوبت زیاد سر و کار داریم از فرشهایی که پرز آنها از پلی پروپیلن (با توجه به اینکه جذب آب ندارند) استفاده شود. از لحاظ قیمت معمولا فرشهای پلی پروپیلن و پلی استر ارزانتر و فرشهای اکریلیک گرانتر میباشد.
جنس نخ تار:
جنس نخ تاری که در انواع فرش سجاده ای استفاده میشود شامل نخهایی با الیاف پنبه و پلی استر است. بهترین نوع نخ تار، نخ پنبهای است.
جنس نخ پود:
جنس نخ پودی که معمولا استفاده میشود جوت میباشد و ممکن است بسته به نوع فرش سجاده از انواع دیگر نخها مثل پنبه نیز استفاده شود.
تراکم شانه در متر:
این ویژگی از فاکتورهای مهم یک سجاده فرش میباشد و آن تراکم نخ تار را نشان میدهد و هرچه مقدار آن بیشتر باشد نشان دهندهی ظریفتر شدنفرش سجاده ای میباشد.
تراکم پود در متر:
این ویژگی نیز از فاکتورهای مهم فرش سجاده به شمار میرود و معمولا تراکمی که در بازار فروش فرش ماشینی به کار میرود در واقع تراکم پود در متر میباشد.
تراکم گره در متر مربع:
تراکم گره عبارت است از تعداد گره در یک متر مربع سجاده فرش که از فاکتورهای مهم کیفی قالی است و هرچه این مقدار در یک فرش سجاده ایبیشتر باشد، پرتر و متراکمتر خواهد شد.
ارتفاع نخ خاب:
عبارت است از طول نخ پرز یا خاب که بعد از زمینه بافته شده و باید طبق آنچه که اظهار شده، باشد.
ابعاد فرش:
ابعاد باید در برچسب فرش سجاده ای قید گردد.
نام و کد طرح:
نام و کد طرحی که سجاده فرش بر اساس آن بافته شده باید مشخص گردد.
شرایط نگهداری:
آگاهیهای ضروری جهت نگهداری صحیح و مناسب شامل روش شستشو، روش خشک کردن و عبارت “از گذاشتن اجسام داغ بر روی فرش خودداری شود” میباشد.
درجه فرش:
چنانچه در برچسب، فرش سجاده درجه یک اظهار گردد باید عاری از عیوب غیر مجاز باشد.
فرش سجاده ای درجه یک باید فاقد چه عیوبی باشد:
رفوی قابل رویت
تاب خوردگی کناره
شکستگی نقشه
پارگی نخ تار به صورت مشهود
پارگی نخ پود به صورت مشهود
پارگی نخ خاب به صورت مشهود
نایکنواختی و سایه روشن موضعی رنگ
سوختگی آهار در پشت فرش سجاده ای و تغییر رنگ آن
پشت ریختگی نخ خاب به صورت مشهود
سرکجی سجاده فرش بیش از یک درصد در طول، عرض و قطر
سوزنی شدن نخ خاب به علت نفوذ آهار به روی فرش ماشینی
ریزش آهار از پشت فرش سجاده
اشتباه طراحی نخ خاب به صورت مشهود
اشتباه طراحی چله
ناصاف بودن کنارههای فرش سجاده ای
دورنگی به صورت مشهود
روده شدن نخ پود
نایکنواختی تراش و زبری سطح سجاده فرش به صورت مشهود
انتخاب رنگ مناسب برای سجاده فرش
در مورد انتخاب رنگ باید به نکات زیر توجه نمود:
از رنگهای مورد علاقهی خود استفاده کنید، چون احساسات شما مهم است و نشان دهندهی شخصیت شماست.
نور و ابعاد مسجد و رنگ وسایل به کار رفته در نمازخانه را در نظر بگیرید.
برخی از بخشهای مسجد و نمازخانه، چه از طریق هوا و چه در نتیجهی رفت و آمدهای زیاد، در معرض گرد و غبار و آلودگی قرار میگیرد. باید سعی شود این گرد و خاک در روی کف پوش با توجه به رنگ آن، بدنما و زننده به چشم نیاید.
بعضی از رنگها میتوانند این عیب را در خود پنهان کنند تا لحظه به لحظه در معرض دید قرار نگیرند. بهتر است در این قبیل جاها، از طرحها و یا ترکیبهای لکه لکه یا خال خال استفاده گردد.
در قسمتهایی که رفت و آمد کم است و مشکل گرد و خاک بسیار کم یا احیانا در حد صفر است، میتوان از رنگهای روشن فرش سجاده ای کاشان استفاده نمود.
کف پوش محلهای پر رفت و آمد باید دارای رنگهای تیرهتر با بافتهای متنوع و طرحهای گوناگون باشد.
روشهای مراقبت و نگهداری از سجاده فرش
الیاف فرش ماشینی میتواند گرد و غبار و باکتری و آلودگیها را مخفی کند که با گذشت زمان این عمل سبب فرسودگی فرش سجاده ای شما میگردد. نظافت مرتب یکی از امتیازاتی است که ما گاهی اوقات فراموش میکنیم و آن میتواند:
باعث طولانی شدن عمر سجاده فرش شما شود.
یک تازگی و منظر خوب به اتاق شما میدهد.
باعث میشود که اتاق بوی بهتری بدهد.
گرد و غبار را از افرادی که از آسم و آلرژی رنج میبرند، دور کنند.
در زیر چند نکتهی مهم جهت مراقبت و نگهداری از فرش سجاده ای کاشان را برای شما لیست کردهایم:
روی فرش خود قبل از جارو کشیدن کمی نمک پاشیده و اجازه دهید برای یک ساعت نمک روی سجاده فرش بنشیند، نتیجهی این عمل براق شدنفرش سجاده پس از جارو کشیدن میباشد.
یک تکه یخ را در فرورفتگی به جا مانده از وسایل مسجد بگذارید سپس اجازه دهید که آب شود این عمل سبب میشود که الیاف فرش ماشینی پر شود و دوباره بایستد.
از قرار دادن فرش سجاده ای در مکان مرطوب یا در معرض نور مستقیم خورشید خودداری نمایید.
اندازهی سجاده فرش را متناسب با مکان مورد استفاده انتخاب نمایید تا از تا خوردن آن جلوگیری گردد.
از گذاشتن اجسام داغ و اتو کردن البسه بر روی فرش ماشینی خودداری نمایید.
از قرار دادن وسایل گرمازا از جمله بخاری به طور مستقیم بر روی فرش سجاده خودداری نمایید که باعث زرد شدن رنگ آن میشود.
به منظور جلوگیری از سایش موضعی و یکنواخت ماندن سجاده فرش، آن را هر چند وقت یک بار سر و ته نمایید.
اسباب و اثاثیهی سنگین نظیر میز را در دورههای زمانی متفاوت تغییر مکان دهید تا از ایجاد فشردگی موضعی در سطح فرش سجاده ایجلوگیری گردد.
برای پیشگیری از سر خوردن آن روی سطح صاف و صیقلی از ترمز فرشاستفاده نمایید.
هنگام جا به جا کردن و حمل و نقل فرش سجاده، آن را رول نمایید. با توجه به اینکه تا کردن به قالی آسیب میرساند از تا کردن آن جدا خودداری نمایید.
در فرشهای اکریلیک جهت رفع پرز آزاد سطح قالی، در ابتدای استفاده چندین بار آن را با جاروی دستی خیس، جارو نمایید.
از پهن کردن فرش ماشینی روی سطح ناهموار و برجسته که باعث سوراخ شدن و پارگی آن میشود اجتناب نمایید.
هرگز سجاده فرش را مرطوب رها نکنید زیرا سبب شکسته شدن آن میشود و تکه تکه به نظر میرسد.
قبل از اینکه روی فرش سجاده ای راه بروید اجازه دهید که قالی کاملا خشک شود، زمان دوازده ساعت توصیه میشود.
روشهای از بین بردن لکههای فرش سجاده ای
به منظور از بین بردن لکههای روی فرش سجاده ای، هرکدام از لکهها که قابل برداشتن باشند به محض ایجاد لکه، سریعا مادهی لکه زا را با قاشق تمیز جمع کنید. بعد از هر عمل لکه زدایی با روشهای زیر محل لکه را به وسیلهی پارچهی سفید و تمیز خشک نمایید و در صورت پاک نشدن لکه، عمل لکه زدایی را تکرار نمایید.
برای لکههای شیر و ماست، دارو (شربت)، شکلات، روغن خوراکی، تخم مرغ، ادرار، خون، استفراغ، رنگ پلاستیک و چسب چوب، شامپو فرش را در آب ولرم حل و کف حاصل را به وسیلهی پارچهی سفید و تمیز روی محل لکه، مالش دهید.
برای لکههای آب میوه، نوشابه، شربت، چای و قهوه، نسکافه، سس و بستنی، پارچه سفید و تمیز آغشته به مایع سرکه سفید را روی محل مالش داده و پس ��ز تمیز شدن لکه محل را با آب و شامپو مالش دهید.
برای لکههای شمع (پارافین) واکس و چسب مایع، پارچهی سفید و آغشته به الکل سفید را روی محل لکه مالش دهید.
برای لکههای لاک ناخن، رژ لب، دوات و ماژیک، پارچهی تمیز آغشته به استون را روی لکه مالش دهید.
برای لکههای رنگ روغنی، پارچهی سفید آغشته به تینر فوری را روی محل لکه مالش دهید. با توجه به آتش زا بودن تینر در هنگام استفاده، دقت کافی به عمل آورید و اقدامات ایمنی را به کار گیرید.
برای لکههای ایجاد شده با آدامس آن را با یک تکه یخ به حالت منجمد درآورده و با دقت از روی فرش سجاده جدا کنید.
برای نواحی لکههای کم رنگ، همهی محلولهای تمیز کننده را امتحان کنید. لکههای چربی یا روغن را، بلغور (آرد ذرت) یا جوش شیرین میتواند جذب کند؛ طی یک شب بر روی لکه پخش و با جاروبرقی جارو کنید.
نکاتی جهت شستشوی سجاده فرش ماشینی
بهترین گزینه برای شستشوی فرش سجاده ای، استفاده از قالی شوییهای کاملا معتبر است.
ولی اگر شخصا میخواهید اقدام نمایید قبل از شستشو باید گرد و غبار از سطح یا لابلای سجاده فرش زدوده و برای این کار بهتر است از جارو برقی با مکش بالا استفاده شود. بهتر است برای شستشو، فرش ماشینی را در محلی شیب دار پهن کرده و سطح آن را کاملا با آب ولرم (تا 40 درجهی سانتی گراد) خیس نمایید، سپس محلولی از شامپوی فرش و آب ولرم تهیه کرده و به وسیلهی اسفنج کلیهی نقاط فرش سجاده را بشویید. پس از اتمام، سطح آن را با آب طوری شستشو دهید که مواد شوینده به طور کامل از سجاده فرش خارج گردد. جهت شستشوی سطح فرش ماشینی از وسایلی مانند برسهای سیمی و یا زبر استفاده نشود زیرا باعث آسیب دیدگی میشود. هرگز از مواد شوینده که دارای جوهر نمک، اسید و یا ترکیبات مشابه میباشند استفاده نکنید. همچنین در مورد فرشهای پشمی از مواد قلیایی قوی و مواد سفید کننده استفاده نکنید. برای جلوگیری از چروک شدن فرش سجاده ای هنگام خشک کردن، آن را در محلی با شیب تند قرار دهید یا به صورت صاف آویزان نمایید و همچنین قالی را در محلهایی که هوا جریان دارد آویزان کنید.
نکته: در هنگام شستشوی سطوح زیر فرش سجاده (مثل سرامیک، سنگ و غیره) از موادی که خاصیت اسیدی و یا قلیایی قوی دارند استفاده نشود، چون احتمال باقی ماندن مواد مذکور در محل شستشو وجود دارد که باعث پارگیفرش ماشینی میشود.
شانه و تراکم در فرش سجاده
چگونه تعداد شانه در فرش سجاده ای را تشخیص دهیم؟
به طور کلی تعداد گرههای در عرض قالی را شانه میگویند. به عنوان مثال در یک فرش سجاده 700 شانه، یعنی در هر متر از عرض آن هزار گره بافته شده است.
حال برای اینکه خود شما تشخیص بدهید که فرشتان چند شانه است، ابتدا باید سجاده فرش را به پشت برگردانید و تعداد گره در عرض فرش سجاده ای را بشمارید؛ که برای این منظور، میتوانید از متر یا خط کش هم استفاده کنید.
به طور مثال برای قالی 700 شانه باید 700 گره در یک متر عرض وجود داشته باشد یا به صورت سادهتر که بتوانید با خط کش هم محاسبه کنید، میتوانید فقط تعداد گرهی 1 سانتیمتر از عرض فرش ماشینی را بشمارید که در این صورت باید دارای 7 گره باشد.
چگونه تراکم در سجاده فرش را تشخیص دهیم؟
به طور کلی به تعداد گرههای (پودهای) موجود در طول فرش ماشینی، تراکم گفته میشود. به عنوان مثال در یک قالی با تراکم 3000، یعنی در هر متر از طول آن، تعداد 3000 پود یا گره وجود دارد.
حال برای اینکه خود شما تشخیص بدهید که فرشتان دارای چه تراکمی است، ابتدا باید فرش سجاده ای را به پشت برگردانید و تعداد گره یا پود در طول قالی را بشمارید؛ که برای این منظور، میتوانید از متر یا خط کش هم استفاده نمایید.
به طور مثال برای فرشی دارای 3000 تراکم باید 3000 پود در یک متر از طولسجاده فرش وجود داشته باشد یا به صورت سادهتر که بتوانید با خط کش هم محاسبه کنید، میتوانید فقط تعداد گرهی 1 سانتیمتر از طول فرش سجاده را بشمارید که در این صورت باید دارای 30 گره باشد.
ابعاد استاندارد فرش سجاده ای کاشانابعاد سجاده فرش به صورت رول چند سانتی متر است؟
عرض فرش سجاده ای و تشریفاتی در حالت رول، به صورت ثابت و 125 سانتی متر است در حالی که طول آن به متراژ مسجد (از دیوار تا دیوار) مورد نظر بستگی دارد و معمولا به سفارش مشتری یا مقدار مورد نیاز مسجد بافته میشود.
ابعاد یک فرش سجاده به صورت تک محرابی چند سانتی متر است؟
اندازهی یک سجاده فرش (به صورت تک محرابی) دارای طول ثابت 125 سانتی متر و همچنین دارای عرض ثابت 63.5 سانتی متر میباشد.
شایان ذکر است که این ابعاد هم در فرش محرابی و هم در فرش تشریفاتی یکسان است.
Resource:
https://farshvare.com/%D9%81%D8%B1%D8%B4-%D8%B3%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86/
1 note
·
View note